Ból z tyłu głowy – o czym może świadczyć?

Ból głowy to dość częsta dolegliwość, której doświadczają zarówno dorośli jak i dzieci. Może mieć różny charakter oraz wiele przyczyn. W większości przypadków ból głowy nie zwiastuje nic poważnego i ma charakter przemijający. Ustępuje po podaniu środków przeciwbólowych. W niektórych sytuacjach może okazać się jednak groźny i zwiastować poważną chorobę. W poniższym artykule przedstawimy najczęstsze przyczyny bólu z tyłu głowy (potylicy), jego diagnostykę i leczenie oraz omówimy dodatkowe objawy mu towarzyszące.

Kilka słów o potylicy

Potylica (łac. occiput) to tylna część głowy, która anatomicznie składa się z kości potylicznej i chronionych przez nią tkanek miękkich. Kość potyliczna połączona jest obustronnie z parzystymi kośćmi skroniowymi oraz ciemieniowymi przy pomocy szwów. W budowie potylicy wyróżnia się otwór, który łączy jamę czaszki z kanałem kręgowym, przez który przechodzą:

• rdzeń przedłużony,
• nerwy dodatkowe,
• tętnice kręgowe,
• przednie i tylne tętnice rdzeniowe,
• gałązki oponowe tętnic kręgowych.

Potylica spełnia wiele funkcji. Przede wszystkim osłania tkanki mózgowia przed różnego rodzaju urazami, w tym mechanicznymi oraz szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych. Z kolei każda z tkanek miękkich, chronionych przez kość potyliczną, spełnia określone funkcje. Płaty potyliczne mózgu odpowiadają za prawidłowe widzenie oraz procesy poznawcze. Z kolei móżdżek odpowiada za koordynację i równowagę, a także pamięć.

Rodzaje bólu głowy

Istnieje wiele podziałów bólu głowy. Z uwagi na lokalizacje dolegliwości bólowych wyróżniamy:

• ból z tyłu głowy,
• ból z przodu głowy,
• ból z lewej lub prawej strony głowy,
• ból skroniowy.
• Ból głowy może mieć również różny charakter: promieniujący, uciskowy, pulsujący.

Wyróżnia się także podział ból głowy na pierwotny i wtórny. O bólu pierwotnym mówimy, gdy dolegliwości bólowe mają nieznane przyczyny oraz są podstawowym objawem. Z kolei ból wtórny to ból głowy, który jest objawem choroby.

Najczęstsze przyczyny bólu z tyłu głowy (potylicy)

Ból z tyłu głowy (potylicy) może być objawem wielu poważnych chorób. Nie należy go lekceważyć. Wśród najczęstszych przyczyn bólu z tyłu głowy (potylicy) wymienia się:

• napięciowe bóle głowy,
• migrenę,
• nadciśnienie tętnicze,
• zapalenie ucha środkowego,
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
• guz mózgu,
• uraz głowy,
• niedociśnienie wewnątrzczaszkowe,
• zwyrodnienia kręgosłupa szyjnego,
• neuralgia potyliczna,
• krwotok podpajęczynówkowy,
• stres,
• palenie tytoniu,
• alkoholizm,
• anginę,
• grypę.

Napięciowe bóle głowy

To ból zlokalizowany z tyłu głowy o charakterze pierwotnym. Często towarzyszy mu ucisk, nie jest zwykle mocny. Może być spowodowany zmęczeniem, odwodnieniem, głodem, stresem. Objawia się uciskiem z tyłu głowy, który promieniuje od karku, po szyje i twarz.

Migrena

Ataki migreny pojawiają się zwykle nagle i mają charakter silny, pulsujący. Ból występuje po jednej stronie – lewej lub prawej. Ulega nasileniu pod wpływem wysiłku fizycznego. Zwykle migrenie towarzyszą dodatkowe objawy takie jak: wymioty, nudności, światłowstręt, zaburzenia widzenia. Wśród czynników wywołujących migrenę wymienia się stres, czynniki środowiskowe, niewłaściwą dietę.

Nadciśnienie tętnicze

Ból z tyłu głowy może być również wywołany przez wysokie ciśnienie tętnicze krwi. Zwykle jest to ból tępy, o charakterze uciskowym, pulsacyjnym, obustronny. Nasila się pod wpływem wysiłku fizycznego, który powoduje wzrost tętna. Wymaga pilnej konsultacji lekarskiej, gdyż wysokie ciśnienie stanowić zagrożenie zdrowia, a nawet życia.

Zapalenie ucha środkowego

Zapalenie ucha środkowego może być wywołane przez infekcje wirusową lub bakteryjną. Często występuje u dzieci. Zwykle towarzyszy mu ból gardła, gorączka oraz powiększenie węzłów chłonnych.

Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych

Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych może mieć wiele przyczyn. Wśród nich wymienia się infekcje wirusowe, bakteryjne, a także grzybicze. Obserwuje się również objawy towarzyszące takie jak gorączkę, drgawki, nudności, wymioty, światłowstręt.

Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa szyjnego

Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa szyjnego prowadzi do deformacji kręgów. W konsekwencji pojawia się ucisk na nerwy oraz rdzeń kręgowy, który wywołuje ból potylicy. Dodatkowo występują takie objawy jak drętwienie i mrowienie, zawroty głowy, szumy uszne.

Guz mózgu

Guz mózgu to szczególnie niebezpieczny rodzaj nowotworu. W zależności od części mózgu, w której jest zlokalizowany guz, ból głowy pojawia się po prawej lub lewej stronie. Wśród objawów towarzyszących wymienia się wymioty, nudności, zaburzenia czucia oraz widzenia.

Neuralgia potyliczna

Neuralgia potyliczna to wtórny, silny nerwoból głowy. Rozpoczyna się z tyłu głowy, szyi i promieniuje za uszami po lewej lub prawej stronie. Wynika z uwięzienia lub podrażnienia nerwu potylicznego przez napięty mięsień, naczynie krwionośne lub uraz kręgosłupa szyjnego. 

Niedociśnienie wewnątrzczaszkowe

Niedociśnienie wewnątrzczaszkowe to obniżenie ciśnienia wewnątrz głowy. Objawia się tępym i rozpierającym bólem z tyłu głowy, któremu towarzyszą wymioty, nudności, szum w uszach.

Krwotok podpajęczynówkowy

Objawem krwotoku podpajęczynówkowego jest bardzo silny, ostry ból z tyłu głowy i w okolicy karku. Może być spowodowany pęknięciem tętniaka, na skutek urazu głowy lub w wyniku skazy krwotocznej. Dodatkowo zwykle występują nudności i wymioty, nadwrażliwość na światło i dźwięk, napady padaczki, a także utrata przytomności.

Ból z tyłu głowy może również towarzyszyć stanom lękowym, nerwicom oraz depresji. Ciągły lęk, strach zwykle prowadzą do zwiększonego napięcia, a w następstwie do bólu głowy.

Jedną z przyczyn bólu głowy może być także niewłaściwa diety oraz niedobory witamin i minerałów. W szczególności zwraca uwagę niedobór witaminy B6 oraz witaminy B12, a także kwasu foliowego. Oprócz dolegliwości bólowych pacjenci z niedoborem witaminy B6 i B12 oraz kwasu foliowego mogą mieć problemy z koncentracją. Ból głowy może być też związany z miażdżycą, z niewydolnością krążenia, problemami z tarczycą oraz przy bezdechu sennym.

Objawy towarzyszące bólowi głowy

Wśród objawów, które mogą towarzyszyć bólowi głowy wymienia się:

• zawroty głowy,
• szumy uszne,
• sztywność karku,
• nudności,
• wymioty,
• gorączkę,
• przekrwienie oczu,
• światłowstręt,
• zaburzenia widzenia,
• ból uszu,
• nadwrażliwość na dźwięki,
• nadwrażliwość na zapach.

Diagnostyka bólu z tyłu głowy

Diagnostyka bólu z tyłu głowy opiera się na zebraniu wywiadu przez lekarza od pacjenta, badaniu fizykalnym oraz neurologicznym, a także pomiarze ciśnienia tętniczego krwi. Dodatkowo lekarz może zlecić badania:

• morfologię krwi,
• rezonans magnetyczny głowy,
• RTG kręgosłupa szyjnego.

Może się również okazać konieczna konsultacja z laryngologiem, psychiatrą czy też fizjoterapeutą.

Jak leczyć ból z tyłu głowy?

Proces leczenia bólu z tyłu głowy jest uzależniony od jego przyczyny. Niemniej jednak w większości przypadków zaleca się wdrożenie leczenia przeciwbólowego, przeciwzapalnego. W wielu przypadkach zaleca się modyfikacje stylu życia – ograniczenie stresu, zwiększenie ilości przesypianych godzin i poprawę jakości snu, odpowiednie nawodnienie, zmianę diety. W niektórych przypadkach, jak napięciowe bóle głowy, pomocne mogą się okazać techniki relaksacyjne, masaże redukujące napięcie mięśni. W przypadku bólu głowy o podłożu bakteryjnym, należy wdrożyć odpowiedni antybiotyk.

Bóle głowy mogą wynikać również z nieprawidłowej postawy ciała. Poprzez jej korektę można je wyeliminować. Należy zastosować kilka zasad:

• siedzenie prosto na krześle,
• wsparcie dolnej partii pleców podczas siedzenia na krześle,
• regularna aktywność fizyczna,
• joga,
• pilates,
• przerwy w pracy przy komputerze.

Podsumowując, ból z tyłu głowy może mieć wiele przyczyn. Może wynikać ze zwykłego przemęczenia, ale może również być symptomem poważnej choroby. Dlatego nie należy go lekceważyć, zwłaszcza w przypadku silnych i nieprzemijających dolegliwości bólowych.