Żywokost lekarski - właściwości i zastosowanie. Na co pomaga żywokost lekarski?

Żywokost lekarski to roślina, która powszechnie rośnie w naszym kraju. Jest to również cenny surowiec farmaceutyczny. Szczególnie ceniony w farmacji jest korzeń żywokostu, który zawiera wiele składników aktywnych. Preparaty z żywokostem są przeznaczone do stosowania zewnętrznego i sprawdzają się zwłaszcza przy problemach z układem ruchu.

Właściwości żywokostu lekarskiego wiążą się z jego bogatym składem – nie bez powodu korzeń tej rośliny jest wykorzystywany jako składnik maści i innych produktów farmaceutycznych. Żywokost znajduje zastosowanie nie tylko w przypadku problemów ze stawami, mięśniami i układem kostno-szkieletowym, ale sprawdzi się również stosowany na skórę, a nawet na oparzone i odmrożone miejsca. Roślina nie powinna być jednak stosowana wewnętrznie, gdyż jej składniki mogą być szkodliwe dla wątroby. Co jeszcze należy wiedzieć o żywokoście lekarskim, jego składzie, właściwościach i działaniu?

Czym jest i jak wygląda żywokost lekarski?

Żywokost lekarski, zwany niekiedy kosztywałem, to roślina wieloletnia z rodziny ogórecznikowatych, która w naszym kraju jest bardzo pospolita i rośnie dziko głównie w miejscach o wysokiej wilgotności, w tym na mokrych łąkach, w okolicach jezior czy rzek. Roślinę można znaleźć nie tylko w Europie, ale również w Środkowej Azji, a poza tym występuje w niektórych rejonach Ameryki Północnej.

Choć jest to roślina dość powszechna w naszym kraju, nie każdy orientuje się, jak wygląda żywokost. Warto wiedzieć, że jest to roślina podobna nieco do pokrzywy. Ma długą łodygę z licznymi odgałęzieniami oraz duże liście lancetowate. Liście żywokostu są szorstkie w dotyku i owłosione, a poza tym są ostro zakończone. Żywokost lekarski ma długi korzeń, który rośnie pionowo. To właśnie on jest uważany za surowiec farmaceutyczny – do tych celów pozyskuje się go z roślin w 2. i 3. roku wegetacji. Korzeń żywokostu może osiągać długość nawet 80 cm, co jest imponujące, biorąc pod uwagę, że roślina najczęściej ma łodygę długości 30–150 cm. Roślina kwitnie od maja do sierpnia, a jej kwiaty mają kolor purpurowo-fioletowy bądź biały.

Nie każdy wie, ale żywokost lekarski można również uprawiać w ogrodzie i to nie tylko jako roślinę leczniczą, ale również ozdobną. Co prawda, bez problemu znajdziemy go, wybierając się na wycieczkę w miejsca o wilgotnym podłożu, jednak ze względu na to, że jest to również roślina atrakcyjna wizualnie, można posadzić ją na swojej działce, by cieszyła oczy. Kosztywał nie jest trudny w uprawie. Nie jest to roślina problematyczna, ale należy zadbać o żyzność i wilgotność jej podłoża – poradzi sobie natomiast zarówno na stanowiskach słonecznych, jak i na lekko zacienionych. Jest to ponadto roślina mrozoodporna. Trzeba też przy planowaniu jej stanowiska pamiętać o tym, że rośnie dość duża, zatem będzie potrzebować nieco więcej miejsca. Trzeba również uważać na to, by nie dopuścić do naturalnego rozsiewania jej nasion, gdyż należy do dość ekspansywnych roślin.

Składniki aktywne zawarte w żywokoście

Jako surowiec farmaceutyczny wykorzystywany jest korzeń żywokostu, który zawiera wiele biologicznie czynnych składników. Korzeń ma ciemnobrązowy kolor z zewnątrz, a wewnątrz jest biały lub żółty. Warte podkreślenia jest też to, że dużą część składu korzenia rośliny zajmują związki śluzowe, co da się zauważyć, przecinając korzeń – w miejscu przecięcia szybko pojawia się wówczas lepki śluz. Oprócz składników śluzowych w składzie korzenia żywokostu znajdują się garbniki oraz olejki eteryczne, a oprócz tego sole mineralne, w tym sporo krzemu. W korzeniu żywokostu lekarskiego można też znaleźć wiele aminokwasów, asparaginę, alantoinę oraz związki cukrowe i skrobię. To również źródło kwasów wielofenolowych, w tym kwasu kawowego, chlorogenowego i litospermowego.

W tym miejscu trzeba też dodać, że w związku ze składem korzenia tej rośliny, zastosowanie żywokostu powinno ograniczać się jedynie do użytku zewnętrznego – preparaty z żywokostem nie powinny być stosowane wewnętrznie. W żywokoście znajdziemy bowiem również symfytynę, echimidynę oraz likopsaminę, czyli alkaloidy pirolizydynowe, które należą do groźnych toksyn działających szkodliwie na wątrobę.

Właściwości żywokostu lekarskiego

Cenne właściwości żywokostu lekarskiego są niewątpliwe związane ze składnikami czynnymi, które można znaleźć w jego korzeniu. Roślina zyskała swoją nazwę nie bez powodu, gdyż faktycznie można powiedzieć, że żywokost „ożywia kości”. Podstawowym wskazaniem do stosowania preparatów z żywokostu lekarskiego są dolegliwości związane z układem ruchu. Roślina wpływa korzystnie na kondycję kości, stawów i mięśni, mając właściwości przeciwbólowe i przeciwzapalne. Może okazać się wsparciem w przypadku:

• urazów stawów i mięśni,
• kontuzji sportowych,
• zwichnięć i skręceń,
• zmian zwyrodnieniowych,
• reumatoidalnego zapalenia stawów,
• w stanach po złamaniach kości.

Składniki aktywne zawarte w żywokoście lekarskim, w tym alantoina, bardzo korzystnie wpływają również na kondycję skóry, wspomagając powstawanie tkanki łącznej oraz przyczyniając się do szybszego gojenia ran. Żywokost lekarski wspomaga procesy regeneracyjne skóry, a przy tym łagodzi podrażnienia i ma właściwości ściągające. Bardzo dobrze sprawdza się w ochronie przed odleżynami, a poza tym można go wykorzystać w przypadku łuszczycy i AZS. Będzie również odpowiedni na oparzenia słoneczne i odmrożenia. Żywokost dodatkowo ma działanie wygładzające i przyczynia się do zmiękczenia skóry. Jego stosowanie będzie bardzo dobrą opcją w przypadku pielęgnacji skóry problematycznej.

Na co pomaga żywokost lekarski? Zastosowanie żywokostu

Jak już nieco wspomniano wcześniej, korzeń żywokostu znajduje szczególne zastosowanie w przypadku problemów z układem ruchu, a poza tym ma bardzo korzystny wpływ na kondycję skóry. Najczęściej wykorzystywane są maści z żywokostem, ale można również znaleźć niejeden żel żywokostowy cieszący się popularnością wśród pacjentów. Jeszcze inną opcją jest nalewka lub olej żywokostowy, z których można korzystać miejscowo. Na rynku są również dostępne kosmetyki, które zawierają w składzie wyciąg z żywokostu lekarskiego.

Warto w tym miejscu podkreślić, że niekiedy w aptece można również dostać suszony korzeń żywokostu. Surowiec w tej postaci sprawdzi się doskonale do przygotowania kąpieli, a te są wskazane w przypadku nadmiernego napięcia mięśniowego, a poza tym mogą okazać się pomocne w przypadku żylaków.

Maść z żywokostu – działanie i zastosowanie

Przez pacjentów najczęściej wykorzystywana jest maść żywokostowa – niejeden taki produkt w gotowej postaci można znaleźć w aptece. Dobra maść z żywokostu może redukować nadmierne napięcie mięśniowe oraz przynosić ulgę w stanach pourazowych. Będzie również pomocnym środkiem na oparzenia i odmrożenia, ponieważ przyspiesza regenerację tkanek.

Maść z żywokostu z powodzeniem można wykonać również samodzielnie w warunkach domowych.

Niezbędny będzie do tego olej z żywokostu, a ten przygotowuje się z rozdrobnionego (np. przy pomocy blendera) korzenia rośliny, który powinien być zalany olejem o temperaturze około 60°C. Całość należy następnie zamknąć szczelnie w naczyniu i odstawić na około 2 tygodnie, regularnie mieszając co jakiś czas. Gdy miną 2 tygodnie, olej żywokostowy należy odfiltrować i przechowywać w ciemnej butelce.

Trzeba też przygotować wyciąg z żywokostu, a w tym celu należy zalać gliceryną suszony żywokost i odstawić na około 1 miesiąc. Po tym czasie wyciąg wymaga odfiltrowania.

By przygotować maść żywokostową, należy wykorzystać rozpuszczony w kąpieli wodnej wosk pszczeli, do którego należy następnie dodać po 1 łyżce oleju i wyciągu żywokostowego. Po wymieszaniu maść jest gotowa do użytku – najlepiej przechowywać ją szczelnie zamkniętą w chłodnym miejscu nie dłużej niż miesiąc.

Nalewka z żywokostu – na co pomaga?

Inną opcją na zastosowanie żywokostu jest nalewka. Ją również można z powodzeniem wykonać samodzielnie w warunkach domowych, bez specjalistycznego sprzętu czy odczynników. Nalewka z żywokostu bardzo dobrze sprawdza się przy dolegliwościach bólowych związanych z układem ruchu, w tym przy bólach stawów i bólach kości, a także przy stanach zapalnych ścięgien. Można wykorzystać ją też zewnętrznie do nacierania obolałych partii ciała (nie jest przeznaczona do picia!). Będzie dobrym rozwiązaniem na stany zapalne i obrzęki, a poza tym może być pomocna w przypadku dyskopatii i innych dolegliwości związanych z kręgosłupem, a także przy reumatyzmie.

Jak samodzielnie przygotować nalewkę z żywokostu lekarskiego? Potrzebny będzie świeży korzeń żywokostu, a także spirytus i woda. Korzeń rośliny należy dokładnie umyć, obrać i pokroić na małe kawałki, a następnie zalać spirytusem zmieszanym w stosunku 1:1 z wodą. Naczynie należy natomiast następnie zakręcić i odstawić na 2 tygodnie (najlepiej w ciepłym miejscu). Gdy podany czas minie, nalewka jest gotowa i można ją wykorzystać do nacierania obolałych partii ciała.

Żywokost lekarski – przeciwwskazania

Bardzo długo można wymieniać, na co pomaga żywokost, jednak nie każdy może korzystać z jego cennych właściwości. Przeciwwskazania dotyczą przede wszystkim dzieci, które nie ukończyły jeszcze trzech lat, a także kobiet w ciąży i karmiących piersią. Przeciwwskazaniem może być również nadwrażliwość na żywokost.

Należy jednocześnie cały czas mieć na uwadze, że żywokost lekarski, choć bogaty w wiele cennych dla zdrowia składników czynnych, ma w składzie również toksyczne substancje, w tym alkaloidy pirolizydynowe. Wspomniane substancje przy długotrwałym stosowaniu mogą przyczyniać się do niszczenia miąższu wątroby, skutkując nawet marskością czy też zwiększając ryzyko wystąpienia nowotworu. Z tego powodu nie powinno się stosować żywokostu lekarskiego wewnętrznie – stosowany jednak zewnętrznie, krótkotrwale i zgodnie z zaleceniami, jest nie tylko bezpieczny, ale i wysoce skuteczny przy wielu wskazaniach. Żywokost na rany otwarte nie powinien być jednak stosowany – zaleca się jego używanie na nieuszkodzoną skórę i nie dłużej niż przez 6 tygodni w roku.