Haluksy, zwane również paluchami koślawymi, to zmiana deformacyjna stóp. Obserwuje się je u około 4 % populacji. Najczęściej występują u kobiet i osób w podeszłym wieku.
Co to są haluksy?
Haluksy to nic innego jak deformacja ustawienia pierwszego stawu w paluchu – stawu śródstopno-paliczkowego. W efekcie dochodzi do wykrzywienia palucha w kierunku pozostałych palców, a głowa I kości śródstopia tworzy zgrubienie po przyśrodkowej stronie stopy.
Przyczyny haluksów
Przyczyn powstania haluksów może być wiele. Najczęściej na rozwój zmian deformacyjnych wpływa kilka czynników. Jednym z częstych są predyspozycje genetyczne i występowanie haluksów w najbliższej rodzinie.
Wśród innych przyczyn wymienia się:
- nadmierną masę ciała,
- choroby reumatologiczne,
- wrodzone wady budowy stopy,
- przebyte urazy stopy,
- stojący tryb życia,
- małą aktywność fizyczną,
- zaburzenia hormonalne (zwłaszcza u kobiet).
Innym czynnikiem predysponującym do rozwoju palucha koślawego jest noszenie niewłaściwego obuwia, tzn. butów na wysokim obcasie, z wąskim noskiem, za ciasnych. Wysoki obcas powoduje przeciążenie przedniej części stopy i tym samym zmniejszenie łuku poprzecznego. W efekcie rozwija się płaskostopie poprzeczne i dochodzi do poszerzenia przodostopia. Wąski nosek oraz zbyt ciasne obuwie sprzyja również deformacjom palucha poprzez niewłaściwe ułożenie stopy.
Objawy haluksów
Haluksy oprócz zmian deformacyjnych stanowią również problem natury estetycznej i co za tym idzie utrudniają także dobór obuwia. W początkowej fazie rozwoju haluksów obserwuje się zgrubienie u podstawy palucha oraz jego wykrzywienie. W bardziej zaawansowanych stadiach paluch nachodzi na sąsiadujący palec. Ma to miejsce zwłaszcza wtedy, gdy odpowiednio wcześnie nie podejmie się właściwego leczenia. Haluksom dość często towarzyszy zwiększona skłonność do powstania nagniotków oraz modzeli. Jest to spowodowane nieprawidłowym rozkładem obciążenia stopy. Osoby zmagające się z haluksami uskarżają się również na ból i znaczny dyskomfort w okolicy podstawy palucha, który może się nasilać w wyniku dłuższej aktywności fizycznej. Ponadto, haluksom może towarzyszyć stan zapalny w obrębie torebki stawowej stawu śródstopno-paliczkowego palucha oraz obrzęk, tkliwość i zaczerwienienie.
Rozpoznanie haluksów
Rozpoznanie haluksów jest dość proste z uwagi na charakterystyczny wygląd zmiany stopy. Podstawą diagnozy jest badanie fizykalne, które przeprowadza lekarz, fizjoterapeuta oraz wywiad. W trakcie badania ocenia się chód, ustawienie stopy w pozycji stojącej w pełnym obciążeniu, ocenę pozostałych palców pod kątem występowania innych zniekształceń, ocenę tyło- i przodostopia w pozycji siedzącej z nogami luźno zwisającymi. Istotne jest również wykonanie badania RTG, które pozwala na ocenę stopnia zaawansowania zmian.
Metody leczenia haluksów
W doborze właściwej metody leczenia haluksów istotny jest stopień zaawansowania zmian deformacyjnych stopy. Do oceny wykorzystuje się skalę Manchester:
- A – brak jakiejkolwiek (widocznej) deformacji,
- B – łagodna deformacja,
- C – średnia deformacja,
- D – zaawansowana deformacja.
W początkowej fazie, warto sięgnąć po korygujące ortezy, wkładki do butów, specjalne kliny (separatory międzypalcowe), aparaty korygujące, które mają za zadanie korygowanie ustawienia palucha do właściwej pozycji. Produkty te można kupić w aptece, sklepie z wyrobami medycznymi. W celu złagodzenia dolegliwości bólowych, można zastosować leki o działaniu przeciwzapalnym oraz przeciwbólowym, w postaci tabletek lub maści. Warto również skorzystać z zabiegów fizjoterapeutycznych, takich jak masaż tkanek głębokich, uwalnianie punktów spustowych, kinesiotaping oraz magnetoterapię, falę uderzeniową, fonoforezę, krioterapię.
W sytuacji, gdy zmiany deformacyjne są bardzo zaawansowane, jedyną opcją leczenia jest operacja korygująca wadę, polegająca na korekcji na poziomie palucha i/lub I kości śródstopia, czy też z użyciem śrubek/płytek/drutów. Dobór odpowiedniej metody w dużej mierze zależy od oceny stanu deformacji na zdjęciu RTG. Po zabiegu wymagany jest 1–2-miesięczny okres rekonwalescencji, w czasie którego należy nosić odpowiednią ortezę. Zaleca się również rehabilitację.
Profilaktyka haluksów
W celu uniknięcia haluksów warto zwrócić uwagę na dobór odpowiedniego, wygodnego obuwia, dopasowanego do naszych stóp. Zaleca się unikanie ciasnych butów, z wąskim noskiem, długotrwałego chodzenia na wysokim obcasie. Ponadto, w przypadku osób z nadmierną masą ciała, warto zwrócić uwagę na redukcję zbędnych kilogramów poprzez właściwą dietę i regularną aktywność fizyczną, zwłaszcza jeżeli w wywiadzie rodzinnym zostanie stwierdzona genetyczna skłonność do haluksów. Zaleca się także kontrolę chorób reumatologicznych, jeżeli występują.
Warto również wykonywać samodzielnie ćwiczenia, które pozwolą na uniknięcie haluksów. Mogą one polegać na przykład na odciąganiu palucha i spychaniu go w kierunku przyśrodkowym, tak aby skorygować jego liniowość.
