Odczyn Biernackiego, znany również jako OB, to badanie diagnostyczne stosowane od wielu lat w celu oceny stanu zdrowia pacjenta. Badanie to polega na pomiarze szybkości opadania krwinek czerwonych (erytrocytów) w niekrzepnącej krwi w określonym czasie, zazwyczaj godzinę. Jest to jedno z podstawowych badań laboratoryjnych, które dostarcza informacji na temat stanu zapalnego w organizmie oraz innych potencjalnych patologii, takich jak choroby nowotworowe, zakaźne czy autoimmunologiczne. Wartości OB mogą być markerem stanu zapalnego oraz pomagać w monitorowaniu przebiegu chorób. Warto wiedzieć jakie wskazania OB powinny nas niepokoić.
Kluczowe punkty
- OB to badanie, które polega na pomiarze szybkości opadania krwinek czerwonych w niekrzepnącej krwi i jest wykorzystywane do oceny stanów zapalnych oraz monitorowania przebiegu różnych chorób, takich jak nowotwory, zakażenia czy schorzenia autoimmunologiczne.
- Przyspieszenie OB jest wynikiem wzrostu stężenia białek osocza, zwłaszcza białek ostrej fazy, takich jak fibrynogen i immunoglobuliny, które powodują aglomerację erytrocytów i szybsze ich opadanie na dno probówki.
- OB jest jednym z kilku wskaźników zapalenia, a inne ważne markery to białko C-reaktywne (CRP), fibrynogen oraz immunoglobuliny. Ich zwiększone stężenie często wskazuje na aktywny proces zapalny w organizmie.
- Badanie OB jest pomocne w diagnostyce stanów zapalnych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów, choroby nowotworowe (np. szpiczak mnogi, białaczka), przewlekłe choroby nerek oraz infekcje. Pomaga także monitorować przebieg tych schorzeń.
Co to jest odczyn Biernackiego (OB)?
Odczyn Biernackiego (OB), zwany również ESR (ang. erythrocyte sedimentation rate), to wskaźnik, który mierzy szybkość opadania krwinek czerwonych (erytrocytów) w próbce krwi. Krew pobierana jest zazwyczaj z żyły, a następnie umieszczana w specjalnej probówce. Wskaźnik ten pozwala ocenić tempo opadania erytrocytów na dno probówki w ciągu godziny. Wynik badania podawany jest w milimetrach, które erytrocyty opadły w ciągu tego czasu. Wartość OB rośnie, gdy w organizmie dochodzi do procesów zapalnych, ponieważ zmienia się właściwość osocza i erytrocytów, co prowadzi do ich aglomeracji (sklejania się).
Mechanizm działania OB
Opadanie krwinek czerwonych w próbce krwi zależy od kilku czynników, w tym stężenia białek osocza, szczególnie tzw. białek ostrej fazy, takich jak fibrynogen czy immunoglobuliny. W trakcie stanu zapalnego, organizm produkuje większe ilości tych białek, co przyspiesza aglomerację krwinek i powoduje ich szybsze opadanie. Szybkość opadania krwinek czerwonych zależy również od innych czynników, takich jak lepkość osocza, kształt erytrocytów czy ich stężenie. Wartości OB mogą być również podwyższone w wyniku chorób nowotworowych, chorób tkanki łącznej, przewlekłych chorób nerek oraz w przebiegu różnych zakażeń.
Wartości referencyjne i ich znaczenie
Wskaźniki referencyjne OB różnią się w zależności od płci i wieku pacjenta. Ogólnie przyjmuje się, że dla kobiet norma OB wynosi do 20 mm/godz., natomiast dla mężczyzn do 15 mm/godz. U osób starszych normy mogą być nieco wyższe, co jest naturalnym procesem związanym z wiekiem. Podwyższone OB wskazuje na stan zapalny w organizmie, ale nie jest specyficzne dla konkretnej choroby, co oznacza, że konieczne są dalsze badania w celu ustalenia przyczyny. Wartości OB mogą być niskie w przypadku niektórych chorób, takich jak czerwienica prawdziwa (nadmierna produkcja erytrocytów), a także w wyniku znacznego zmniejszenia ilości białek osocza, np. w zespole nerczycowym.
Co powoduje przyspieszenie sedymentacji krwinek czerwonych
Przyspieszone OB może świadczyć o szeregu stanów chorobowych, w tym:
- Procesy zapalne, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów, zakażenia bakteryjne, wirusowe oraz choroby autoimmunologiczne, powodują zwiększenie stężenia białek ostrej fazy, co przyspiesza opadanie krwinek czerwonych.
- Wysokie OB może być związane z obecnością nowotworów złośliwych, takich jak białaczka czy szpiczak mnogi. W takich przypadkach OB może być markerem progresji choroby.
- Infekcje, zarówno ostre jak i przewlekłe, mogą prowadzić do przyspieszonego OB. W wyniku reakcji układu odpornościowego, organizm produkuje więcej białek, co przyspiesza opadanie erytrocytów.
- Przewlekłe choroby nerek, takie jak zespół nerczycowy, mogą również przyczyniać się do zwiększenia szybkości opadania erytrocytów z powodu zmian w stężeniu białek osocza.
Jakie wskaźniki wskazują na stan zapalny w organizmie?
Odczyn Biernackiego jest jednym z kilku wskaźników, które mogą świadczyć o stanie zapalnym. Do innych markerów zalicza się:
- CRP (białko C-reaktywne) - to białko ostrej fazy, które rośnie w odpowiedzi na stany zapalne. W przeciwieństwie do OB, jego poziom wzrasta szybko po wystąpieniu stanu zapalnego, co czyni je bardziej czułym wskaźnikiem.
- Fibrynogen - jest to kolejne białko ostrej fazy, którego poziom wzrasta w odpowiedzi na stan zapalny. Zwiększenie stężenia fibrynogenu jest jedną z głównych przyczyn przyspieszenia opadania krwinek czerwonych.
- Zwiększenie poziomu przeciwciał, takich jak immunoglobulina G (IgG), może świadczyć o przewlekłym stanie zapalnym lub chorobie autoimmunologicznej.
- Zmiany w stężeniu białek osocza, takich jak albuminy i globuliny, również mogą wpływać na wynik OB.
Jak przygotować się do badania OB?
Badanie OB wymaga pobrania krwi żylnej, zazwyczaj w godzinach porannych. Pacjent nie musi być na czczo, jednak zaleca się unikanie intensywnego wysiłku fizycznego przed pobraniem krwi, ponieważ może on wpłynąć na wynik badania. Próbkę krwi umieszcza się w probówce, gdzie ocenia się szybkość opadania krwinek czerwonych w niekrzepnącej krwi.
Kiedy zaleca się wykonanie OB?
Wskaźniki OB są przydatne w diagnostyce stanów zapalnych oraz monitorowaniu przebiegu chorób. Lekarze zlecają badanie OB w przypadku podejrzenia chorób takich jak:
- Reumatoidalne zapalenie stawów
- Toczeń rumieniowaty układowy
- Choroby zakaźne
- Choroby nowotworowe, np. białaczka, szpiczak mnogi
- Przewlekłe stany zapalne, np. choroby nerek, przewlekłe zapalenie jelit
Podwyższone OB, zwłaszcza w połączeniu z innymi objawami klinicznymi, może wskazywać na aktywny stan zapalny lub poważne zaburzenie w organizmie.
Podsumowanie
Odczyn Biernackiego jest prostym i powszechnie stosowanym badaniem laboratoryjnym, które pomaga w diagnostyce i monitorowaniu stanów zapalnych oraz innych chorób. Choć jest wskaźnikiem niespecyficznym, może dostarczyć cennych informacji w połączeniu z innymi badaniami, takimi jak CRP czy fibrynogen. Przyspieszenie opadania krwinek czerwonych jest często wynikiem procesów zapalnych w organizmie, ale może również świadczyć o innych stanach, takich jak nowotwory, zakażenia czy choroby autoimmunologiczne. Warto pamiętać, że wynik OB powinien być interpretowany w kontekście całego obrazu klinicznego pacjenta.
Bibliografia
- Grzybowski, A. „Historia medycyny – Odczyn Biernackiego." Medycyna Praktyczna, 2020.
- Czerniakowska, M. „Interpretacja wyników laboratoryjnych.” Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2018.
- Szczepański, P. „Diagnostyka laboratoryjna w stanach zapalnych.” Polskie Towarzystwo Diagnostyki Laboratoryjnej, 2021.
