Zastosowania opaski uciskowej - czy warto jej użyć przy tamowaniu krwotoku?

Opaski uciskowe są jednym z najbardziej kontrowersyjnych narzędzi w pierwszej pomocy. Choć potrafią uratować życie poprzez skuteczne tamowanie masywnych krwotoków z kończyn, ich nieprawidłowe użycie może prowadzić do poważnych komplikacji, takich jak niedotlenienie tkanek, a nawet ich martwica. W ostatnich latach - dzięki rozwojowi technik medycznych i lepszemu zrozumieniu fizjologii krwawień - opinie na temat stosowania opasek uciskowych uległy zmianie. W jakich sytuacjach ich użycie jest uzasadnione, a kiedy nie wolno ich zakładać? Poznaj zalecenia, które pomogą podejmować świadome decyzje w sytuacjach kryzysowych.

Kluczowe punkty

• Opaska uciskowa jest efektywnym narzędziem ratunkowym w przypadkach masywnego krwotoku z kończyny, ale jej niewłaściwe zastosowanie może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.
  
   
• Opaska uciskowa nie powinna być stosowana na rany poza kończynami lub w przypadkach umiarkowanego krwawienia.
  
   
• U osób z chorobami naczyń obwodowych oraz u dzieci i osób bardzo szczupłych opaska uciskowa może powodować dodatkowe uszkodzenia.
  
   
• Jeżeli nie jesteś pewny, że transport poszkodowanego do szpitala zajmie mniej niż dwie godziny, użycie opaski może nie być wskazane.
  
   
• Wszystkie decyzje o użyciu opaski uciskowej powinny być podejmowane z dużą ostrożnością i opierać się na solidnej wiedzy o pierwszej pomocy oraz na ocenie stanu poszkodowanego.
  
   

Opaska uciskowa a opatrunek uciskowy

Opaska uciskowa i opatrunek uciskowy to dwa różne narzędzia używane w pierwszej pomocy, służące do kontroli krwawienia, ale różniące się zastosowaniem, mechanizmem działania oraz potencjalnym ryzykiem.

Opaska uciskowa, często nazywana stazą taktyczną, jest specjalistycznym urządzeniem używanym do zatrzymywania masywnego krwotoku z kończyn w sytuacjach, które zagrażają życiu - jak np. amputacje, rozległe obrażenia czy krwotoki tętnicze. Działa poprzez całkowite zablokowanie przepływu krwi do uszkodzonej kończyny, co jest osiągane przez zaciśnięcie opaski powyżej rany na odsłoniętej skórze. Chociaż skutecznie zapobiega wykrwawieniu, jej nieprawidłowe użycie może prowadzić do poważnych komplikacji - w tym uszkodzenia nerwów, niedotlenienia tkanek, a nawet martwicy.

Opatrunek uciskowy jest bardziej powszechną metodą stosowaną do kontroli krwawienia, szczególnie gdy krwotok jest mniej intensywny i nie zagraża bezpośrednio życiu. Opatrunek ten składa się z jałowej gazy lub innego materiału położonego bezpośrednio na ranie. Jest on owijany bandażem w celu wywarcia ciągłego ucisku, który pomaga zamykać naczynia krwionośne, ograniczając krwawienie. Opatrunek uciskowy jest bezpieczny w użyciu i może być stosowany w różnych sytuacjach, jednak w przypadkach krwotoków tętniczych lub dużych krwawień żylnych może okazać się niewystarczający.

Jak poprawnie założyć opaskę uciskową?

Założenie opaski uciskowej jest podstawowym elementem pierwszej pomocy przy masywnym krwotoku z kończyny. Odpowiednia technika założenia może ocalić życie, ale nieprawidłowe zastosowanie niejednokrotnie prowadzi do poważnych komplikacji, włączając w to uszkodzenie tkanek. Jak w takim razie prawidłowo założyć opaskę uciskową?

1. Przygotowanie

• Upewnij się, że zarówno ty, jak i poszkodowany jesteście w bezpiecznym miejscu.
• Aby zminimalizować ryzyko zakażeń, zawsze używaj rękawic ochronnych.

2. Ekspozycja rany

• Usuń lub przesuń ubranie z obszaru rany, aby mieć do niej pełny dostęp. W ekstremalnych sytuacjach, gdy nie jest możliwe odsłonięcie rany przez przesunięcie ubrania, możesz być zmuszony je przeciąć.

3. Ocena miejsca założenia

• Opaska uciskowa powinna być umieszczona około 5-7 cm powyżej rany, ale nigdy bezpośrednio na stawie (jak kolano czy łokieć). Jeśli rana znajduje się na przedramieniu lub podudziu, rozważ umieszczenie opaski powyżej łokcia lub kolana, aby skutecznie zablokować przepływ krwi.

4. Założenie opaski

• Owiń opaskę wokół kończyny i upewnij się, że polimerowy krępelec lub inny mechanizm blokujący jest skierowany na zewnątrz i łatwo dostępny.
• Przełóż koniec opaski przez sprzączkę, zaciskając ją na tyle mocno, aby nie dało się wsunąć palców pod opaskę. Kontynuuj zaciskanie, aż krwawienie się zatrzyma. W opaskach taktycznych typu CAT wykorzystuje się krępelec do dokręcenia, co pozwala na dokładniejsze i mocniejsze zaciśnięcie.

5. Zabezpieczenie opaski

• Po zaciśnięciu opaski zabezpiecz krępelec, używając dostępnych mechanizmów, takich jak klamra czy zamek, aby opaska się nie poluzowała.

6. Kontrola i monitoring

• Sprawdź tętno poniżej opaski. Prawidłowo założona opaska powinna sprawić, że tętno w kończynie poniżej niej będzie niewyczuwalne.
• Regularnie kontroluj poszkodowanego pod kątem zmian w kolorze skóry, temperatury kończyny oraz jego ogólnego stanu.
• Zapisz godzinę założenia opaski uciskowej. Informacja ta jest ważna dla personelu medycznego. Opaska nie powinna pozostać na kończynie dłużej niż 2 godziny.

7. Wezwanie pomocy

• Natychmiast wezwij pomoc medyczną. Opaska uciskowa jest tylko tymczasowym rozwiązaniem.

Poprawne założenie opaski uciskowej wymaga praktyki i precyzji. Warto uczestniczyć w kursach pierwszej pomocy, aby nauczyć się prawidłowych technik oraz zrozumieć, kiedy i jak stosować opaskę uciskową w sytuacjach krytycznych.

Kiedy nie stosować opaski uciskowej?

Opaska uciskowa to narzędzie ratunkowe, które może uratować życie w przypadku masywnego krwotoku z kończyny. Jednak istnieją określone sytuacje, w których jej użycie jest niewskazane lub nawet może zaszkodzić poszkodowanemu. Znajomość tych sytuacji jest priorytetowa, aby unikać komplikacji i zapewnić właściwą opiekę.

• Rany poza kończynami - opaski uciskowe są przeznaczone wyłącznie do stosowania na kończynach (ręce i nogi). Użycie ich na innych częściach ciała, takich jak tułów, głowa czy szyja jest niewłaściwe i może prowadzić do poważnych uszkodzeń narządów wewnętrznych, a nawet utraty życia.
  
   
• Umiarkowane lub niewielkie krwawienia - opaska uciskowa jest przeznaczona do kontroli masywnego krwotoku, który zagraża życiu. W przypadku umiarkowanego lub niewielkiego krwawienia wystarczające powinny być standardowe opatrunki uciskowe. Nadmierne użycie opaski uciskowej w tych sytuacjach może prowadzić do niepotrzebnego niedokrwienia tkanki i innych powikłań.
  
   
• Rany w trudno dostępnych miejscach - jeśli rana znajduje się w miejscu, które trudno jest otoczyć opaską (np. pachwiny czy pachy), stosowanie wersji uciskowej może być niemożliwe lub nieskuteczne. W tych obszarach trudniej jest również osiągnąć odpowiedni poziom ucisku bez ryzyka uszkodzenia otaczających tkanek i narządów.
  
   
• Choroby obwodowe - u osób cierpiących na choroby naczyń obwodowych, takie jak zaawansowana miażdżyca czy cukrzyca stosowanie opaski uciskowej może prowadzić do dodatkowego uszkodzenia już narażonych na ryzyko naczyń krwionośnych i tkanek. W takich przypadkach konieczna jest szczególna ostrożność.
  
   
• Nieznany czas potrzebny do transportu do szpitala - jeżeli nie jesteś pewny, ile czasu zajmie dostarczenie poszkodowanego do szpitala, a może to trwać dłużej niż zalecane dwie godziny, stosowanie opaski uciskowej może nie być najlepszym rozwiązaniem z powodu ryzyka powikłań wynikających z długotrwałego niedokrwienia.
  
   
• Dzieci i osoby bardzo szczupłe - u dzieci oraz bardzo szczupłych osób ryzyko uszkodzenia nerwów i tkanek podczas stosowania opaski uciskowej jest wyższe. W tych przypadkach należy rozważyć inne metody kontroli krwawienia.
  
   

Pamiętaj, że wszystkie decyzje dotyczące użycia opaski uciskowej i innych artykułów pierwszej pomocy powinny być podyktowane ostrożnością i oparte na solidnej wiedzy z tego zakresu oraz ocenie stanu poszkodowanego.

Podsumowanie

Mimo że opaska uciskowa może być bohaterem w sytuacjach krytycznych, przy nieprawidłowym użyciu często staje się przyczyną komplikacji. Istotne jest, aby znać i rozumieć sytuacje, w których jej stosowanie jest niewskazane, aby uniknąć potencjalnych szkód. Stosowanie opaski poza kończynami, przy umiarkowanych krwawieniach, w trudno dostępnych miejscach, u osób z chorobami obwodowymi oraz gdy nie jesteśmy pewni, jak długo potrwa transport do szpitala, może nieść więcej ryzyka, niż korzyści. Ostatecznie jednak opaska uciskowa to narzędzie o niezaprzeczalnej wartości ratującej życie, choć wymaga odpowiedniej wiedzy i umiejętności, aby jej zastosowanie było właściwe. Edukacja i szkolenie z pierwszej pomocy są niezbędne, jeżeli chcesz efektywnie i bezpiecznie stosować to narzędzie w sytuacjach, gdy każda sekunda ma znaczenie.

Bibliografia:

• Kowalski J., Podstawy Pierwszej Pomocy: Opatrunek i Opaska Uciskowa, Warszawa: Wydawnictwo Medyczne, 2020.
  
   
• Borowski M., Techniki Ratunkowe: Opatrunki, Opaski i Ich Zastosowanie, Poznań: Wydawnictwo Zdrowie, 2019.
  
   
• Szymański R., Przewodnik po Pierwszej Pomocy: Od Teorii do Praktyki, Gdańsk: Wydawnictwo Lekarskie, 2021.