Wszawica to choroba wywoływana przez pasożyta – wesz ludzką. Charakteryzuje ją duża zakaźność. Choroba wymaga leczenia. Najczęściej zakażeniu ulegają dzieci w wieku 3-12 lat. Wszawica może wywoływać duży dyskomfort i poczucie wstydu. Stanowi również problem zdrowotny. W aptekach są dostępne preparaty, które skutecznie likwidują wszy oraz zapobiegają zarażeniu pasożytami. 

Wszawica – krótka charakterystyka

Wszawica (pediculosis) to choroba pasożytnicza, wywoływana przez wesz ludzką (Pediculus humanus). Pasożyt bytuje na owłosionej skórze człowieka i żywi się krwią ludzką. Okres życia samicy wynosi około 4 tygodni. W tym czasie samica składa nawet 300 jaj (gnid), z których wylęgają się larwy. Po upływie 2-3 tygodni osiągają dojrzałość płciową. Wyróżnia się trzy postaci choroby:

  • wszawicę głowową – najczęstszy rodzaj choroby, wywoływany przez wesz głowową. Pasożyt bytuje przeważnie na skórze głowy, osiąga długość 2-3 mm, ma 6 nóg i jest koloru szaro-białego;
  • wszawicę odzieżową – choroba wywoływana przez wesz odzieżową, która żyje najczęściej w odzieży;
  • wszawicę łonową – choroba wywoływana przez wesz łonową, która żyje w okolicy włosów łonowych.

W jaki sposób dochodzi do zakażenia wszawicą?

Jak już wspomniano we wstępie, wszawica to choroba o dużej zakaźności. Dotyczy najczęściej dzieci i młodzieży. Do zarażenia pasożytem dochodzi w wyniku kontaktu bezpośredniego ze owłosioną skórą głowy osoby z wszawicą głowową. Źródłem zakażenia mogą być również wspólnie używane przedmioty, takie jak czapki, szczotka do włosów czy ręczniki, pościel, spinki do włosów. Jest to jednak mniej prawdopodobne, ponieważ osobniki znajdujące się na przedmiotach są najczęściej martwe. Do zarażenia dochodzi najczęściej w dużych skupiskach ludzi, zwłaszcza w przedszkolach, szkołach. Wszawicy sprzyja brak higieny. Wszy nie potrafią skakać, latać. 

Objawy wszawicy 

Głównym objawem wskazującym na zakażenie jest swędzenie skóry głowy, najczęściej w miejscu bytowania pasożytów. Świądowi może towarzyszyć miejscowe zaczerwienie skóry oraz zadrapania. Te ostatnie mogą prowadzić do rozwoju stanu zapalnego i dalszych zakażeń bakteryjnych. Wesz głowowa nie przenosi innych chorób. Należy również zaznaczyć, że świąd występuję jedynie u osób wrażliwych. 

 

 

Rozpoznanie wszawicy

Właściwa diagnostyka opiera się na znalezieniu żywych pasożytów na skórze owłosionej głowy. Na wszawicę głowową wskazują także małe jaja pasożyta, które zwykle są dobrze widoczne na karku oraz za uszami.

Profilaktyka – w jaki sposób zapobiegać wszawicy?

Podstawą profilaktyki wszawicy jest przestrzegania zasad higieny. Dużą rolę odgrywa także odpowiednia edukacja, zwłaszcza dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Warto uczyć dzieci zasad korzystania z rzeczy osobistych, takich jak szczotki do włosów, ręczniki.  W przypadku rodziców istotne jest regularne sprawdzanie skóry głowy dzieci (również okolicy karku, skroni, za uszami) oraz systematyczne czesanie włosów. 

Jak leczyć wszawicę głowową?

Pomimo, że wszawica głowowa jest częstym problemem to jej leczenie nie jest skomplikowane. W aptekach są dostępne preparaty w formie żelu, sprayu, lotiony, szampony, które skutecznie likwidują gnidy i dorosłe osobniki pasożytów. W przypadku stwierdzenia wszawicy u pacjenta, należy także objąć obserwacją osoby mające bezpośredni kontakt z osobą zarażoną. 

Wśród substancji aktywnych, które wchodzą w skład preparatów na wszawicę wymienia się:

  • permetrynę;
  • mirystynian izopropylu/ST-cyklometykon;
  • roztwór dimetykonu.

Zaleca się rozpoczęcie terapii od zastosowania  permetryny. Jest to insektycyd, syntetyczny pyretroid o małej toksyczności dla ludzi.  Permetrynę charakteryzuje minimalne wchłanianie przez skórę. Wśród możliwych działań niepożądanych wymienia się świąd, rumień i obrzęk. Preparat nanosi się na umyte szamponem włosy, a następnie osusza się głowę owijając ją na 10 minut ręcznikiem i spłukuje. Permetryna pozostaje na włosach w postaci osadu, co pozwala na zabicie larw, które nie zostały zlikwidowane podczas pierwszej aplikacji. Obserwuje się także oporność wesz głowowych na permetrynę. Jeżeli po 2-krotnym zastosowaniu w odstępie 7 dni nie uda się zlikwidować żywych osobników, należy zastosować inną substancję leczniczą.

Dostępne są również preparaty zawierające w swoim składzie 50% roztwór mirystynianu izopropylu oraz 50% roztwór ST-cyklometykonu. Mechanizm działania wymienionych substancji polega na rozpuszczeniu woskowego szkieletu zewnętrznego pasożyta. Prowadzi to do odwodnienia i śmierci. Substancje czynne mogą wywołać miejscowe podrażnienie skóry. Są przeznaczone dla dzieci powyżej 4 roku życia. Preparat aplikuje się na suchą, owłosioną skórę głowy i zmywa po 10 minutach. Kuracje należy powtórzyć po 7 dniach.

Innym znanym środkiem stosowanym na wszy głowowe jest dimetykon –  polimer z grupy silikonów.  Działa na aparat oddechowy owada i jest skuteczny zarówno w zwalczaniu osobników dorosłych i larw oraz jaj. Włosy należy spryskać na całej długości i wmasować środek w skórę głowy. Pozostawić 30 minut na włosach. Następnie dokładnie rozczesać włosy grzebieniem i pozostawić preparat na noc. Następnie zmyć stosując szampon. Kurację należy powtórzyć po upływie 8–10 dni. Nie zaleca się stosowania dimetykonu u dzieci poniżej 2. roku życia.

Warto również zwrócić uwagę na rzeczy osobiste osoby zarażonej i osób z najbliższego otoczenia. Spinki do włosów, grzebienie, szczotki należy wygotować lub wyrzucić. Ubrania należy wyprać w temperaturze co najmniej 60 stopni Celsjusza.

W aptekach są również dostępne preparaty, które pozwalają zapobiegać zarażeniu pasożytami. Mają najczęściej formę sprayów stosowanych na włosy, co ułatwia ich aplikacje. Ich zastosowanie może przynieść wiele korzyści zwłaszcza w sytuacjach, gdy szkoła czy też przedszkole borykają się z wszawicą głowową wśród dzieci, uczęszczających do placówki. Preparaty te sprawdzą się również, gdy wśród domowników jest osoba zarażona wszawicą głowową. W jaki sposób działają? Ich działanie polega na powlekaniu włosów specjalną warstwą, która uniemożliwia przytwierdzanie jaj i gnid do włosa. Poza tym, preparaty te mogą mieć zapach, który odstrasza pasożyty i utrudnia ich zasiedlenie oraz złożenie jaj. Zapach jest neutralny dla człowieka i bezpieczny dla zdrowia.

W Kanadzie oraz USA znane są również inne preparaty o dużej skuteczności wobec wesz głowowych. Wśród nich wymienia się alkohol benzylowy oraz pyretrynę. Substancje te nie są dostępne w Polsce. Alkohol benzylowy jest przeznaczony do leczenia wszawicy u dzieci powyżej 6 miesiąca życia. Jego działanie prowadzi do uduszenia wszy. Wśród najczęściej występujących działań niepożądanych obserwuje się świąd, rumień oraz podrażnienie oczu. Alkohol benzylowy jest dostępny na receptę. Nie zabija jaj pasożytów. 

Pyretryna to butoksyd piperonylu. Jest to substancja neurotoksyczna dla wszy, o niskiej toksyczności dla ludzi. Wśród możliwych działań niepożądanych wymienia się świąd, pieczenie skóry głowy. Preparat jest przeznaczony do stosowania powyżej 2. roku życia. Stosowanie polega na naniesieniu produktu na suche włosy i owłosioną skórę głowy, pozostawieniu na 10 min. Następnie należy nanieść niewielką ilość wody do uzyskania piany i wmasować we włosy. Spłukać włosy i skórę głowy chłodną wodą. Kurację powtórzyć po 7–10 dniach.

Podsumowując, wszawica to choroba pasożytnicza wywoływana przez wesz ludzką. Stanowi dość powszechny problem, który dotyka w szczególności dzieci i młodzież. Charakteryzuje ją duża zakaźność. Brak higieny osobistej sprzyja zarażeniu pasożytami, choć nie jest warunkiem koniecznym do wystąpienia zarażenia. Leczenie wszawicy głowowej nie jest skomplikowane. W aptekach są dostępne liczne preparaty, które likwidują zarówno dorosłe osobniki jak i larwy oraz jaja pasożytów. Mogą mieć postać żeli, szamponów, kremów czy też sprayów. Dostępne są również środki chroniące skóry głowy przed zakażeniem. W celu właściwego doboru, odpowiedniego preparatu warto zasięgnąć opinii farmaceuty w aptece, który pomoże wybrać właściwy produkt, odpowiadający na nasze potrzeby.