Opryszczka wargowa to choroba zakaźna o podłożu wirusowym i charakterze nawracającym. Jest nie tylko problemem zdrowotnym, ale również wywołuje dyskomfort estetyczny. Infekcje wywołują wirusy z rodzaju Herpes simplex. Nie ma obecnie skutecznego sposobu, który pozwoli na całkowite zahamowanie nawrotów opryszczki wargowej. Jeśli wirus przedostanie się do organizmu człowieka, zostaje w nim do końca życia. Nawroty opryszczki można jednak skutecznie leczyć, stosując leki przeciwwirusowe o działaniu ogólnoustrojowym i do stosowania miejscowego w postaci maści i kremów. W poniższym wpisie przedstawimy:
• krótką charakterystykę opryszczki wargowej;
• źródła zakażenia opryszczką wargową;
• objawy opryszczki wargowej;
• metody leczenia opryszczki wargowej;
• sposoby zapobiegania nawrotom choroby;
• powikłania opryszczki wargowej.
Krótka charakterystyka opryszczki wargowej
Opryszczka to ogólna nazwa zakażeń opryszczkowych. Wyróżnia się następujące rodzaje:
• opryszczka błony śluzowej jamy ustnej i gardła jako ostre zapalenie błony śluzowej dziąseł i jamy ustnej czy ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych;
• opryszczka na ustach (wargowa);
• opryszczka narządów płciowych (zakażenie pierwotne lub wtórne);
• opryszczka narządu wzroku;
• opryszczka skóry jako zanokcica opryszczkowa, opryszczka zapaśników, wyprysk opryszczkowy;
• opryszczkowe zapalenie mózgu;
• nawracające zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
Zakażenia opryszczkowe są wywoływane przez wirusa opryszczki zwykłej (Herpes simplex virus) typu 1 lub typu 2. Za rozwój opryszczki wargowej odpowiada wirus HSV-1 (typ 1). Opryszczka wargowa ma postać wykwitu skórnego.
Jak można zarazić się opryszczką wargową?
Zakażenie wirusem opryszczki przenosi się przez bezpośredni kontakt z chorym (wirus znajduje się w wydzielinach ustrojowych). Opryszczka u dzieci niekiedy jest efektem zakażenia okołoporodowego z kobiety ciężarnej na płód lub noworodka.
Wirus opryszczki typu 1 przenosi się przez ślinę, wydzielinę pęcherzykową oraz bezpośredni kontakt z błonami śluzowymi i skórą, przy czym najbardziej zaraźliwy jest płyn z pęcherzyków. Oznacza to, że opryszczką zarazić się można np. przy całowaniu lub przez picie z jednej szklanki czy butelki.
Wirus opryszczki pozostaje w organizmie w postaci utajonej (w stanie uśpienia) i może zostać reaktywowany w sprzyjających warunkach. Wśród czynników sprzyjających infekcjom HSV-1 wymienia się:
• zakażenia górnych dróg oddechowych;
• spadek odporności;
• przemęczenie;
• wyziębienie;
• gorączka;
• niedożywienie;
• ekspozycja na światło słoneczne;
• zabiegi stomatologiczne;
• urazy i operacje;
• miesiączka;
• przewlekły stres.
Objawy opryszczki wargowej
Opryszczka wargowa to jedna z najczęściej występujących postaci opryszczki. Jak już wspomniano, ma charakter nawrotowy. W większości przypadków ma łagodny przebieg i nie towarzyszą jej objawy ogólne, takie jak gorączka czy bóle mięśni, brak apetytu.
Opryszczka na ustach objawia się nielicznymi skupiskami bolesnych pęcherzyków zapalnych lokalizujących się na pograniczu błony śluzowej i skóry, zazwyczaj w kąciku ust lub w ich okolicy. Zanim jednak wystąpią wykwity, pojawiają się objawy takie jak swędzenie i pieczenie skóry w okolicy ust oraz zaczerwienienie w tym miejscu. Opryszczka wargowa lubi często nawracać. Epizody nawrotów występują średnio 2 razy w roku, a u niektórych dużo częściej, zwłaszcza w przypadku zwiększonego narażenia na czynnika ryzyka.
Kiedy należy skonsultować się z lekarzem? W większości przypadków nie jest to konieczne. Zmiany skórne najczęściej są łagodne i miejscowe. Z powodzeniem można radzić sobie z nimi, stosując leki i preparaty dostępne bez recepty oraz domowe sposoby na opryszczkę. Konsultacji lekarskiej wymagają stany, którym towarzyszą niepokojące zmiany ogólnoustrojowe, takie jak gorączka czy bóle mięśni. Również rozległe zmiany są wskazaniem do konsultacji z lekarzem.
Jak leczyć opryszczkę wargową?
Sposób leczenia opryszczki zależy od stopnia nasilenia objawów. Na łagodne zmiany można miejscowo stosować leki na opryszczkę o przeciwwirusowym działaniu, a także preparaty zmniejszające objawy oraz wysuszające grudki i krostki, takie jak maści i kremy na opryszczkę, które zawierają w swoim składzie na przykład cynk.
Leki przeciwwirusowe działające miejscowo zawierają substancje czynne:
• acyklowir;
• dokonazol;
• denotywir.
Acyklowir to substancja o działaniu przeciwwirusowym. Wykazuje aktywność w stosunku do wirusa Herpes simplex (HSV) typu 1 i 2 in vitro oraz wirusa półpaśca. Po wniknięciu do komórek zakażonych wirusem opryszczki, acyklowir ulega fosforylacji do postaci czynnej - trójfosforanu acyklowiru. Pierwszy etap tego procesu jest zależny od obecności kinazy tymidyny wrażliwej na HSV. Trójfosforan acyklowiru działa jako inhibitor i substrat swoistej polimerazy DNA wirusa opryszczki. W ten sposób dochodzi do zahamowania syntezy wirusowego DNA bez negatywnego wpływu na normalne procesy komórkowe.
Dokonazol to lek o działaniu przeciwwirusowym, który prawdopodobnie wpływa na fuzję pomiędzy wirusem i błoną komórkową, i tym samym hamuje przenikanie wirusa do komórki i jego replikację. W badaniach in vitro wykazano, że komórki traktowane dokozanolem są odporne na zakażenia wirusami z otoczką lipidową, takimi jak wirus HSV-1. Dokozanol nie wpływa na wirusy, które nie mają otoczki.
Denotywir jest lekiem przeciwwirusowym, którego mechanizm działania opiera się na hamowaniu replikacji wirusów, w tym wirusa opryszczki zwykłej typu 1 (Herpes simplex). Jego zastosowanie pozwala na skracanie czasu trwania choroby. Nie zapobiega nawrotom opryszczki wargowej. Denotywir w postaci kremu przenika do chorobowo zmienionych warstw skóry. Denotywir nie przechodzi do głębszych warstw skóry i tym samym jego stężenie we krwi jest niewykrywalne.
Pomocne w walce z opryszczką mogą okazać się także naturalne sposoby, np. eteryczny olejek herbaciany. W cięższych postaciach opryszczki leczenie obejmuje ogólnoustrojowe podawanie leków przeciwwirusowych. Postępowanie to zmniejsza nasilenie objawów zakażenia, jednak nie eliminuje wirusa z organizmu ani nie zmniejsza częstości i ciężkości nawrotów opryszczki. Warto również zastosować plastry na opryszczkę z hydrokoloidowym żelem, które stwarzają warunki do szybszego gojenia się opryszczki wargowej i zapobiegają rozprzestrzenianiu się wirusa. Dzięki temu zapewniamy ochronę innych narządów (na przykład gałki ocznej) przed zakażeniem. Pozwala to również uniknąć zakażenia innych osób, z którymi mamy kontakt.
Czy można zapobiec nawrotom opryszczki wargowej?
Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna. Z pewnością można zmniejszyć ryzyko występowania nawrotów opryszczki wargowej. Wśród możliwych działań wymienia się:
• stosowanie prawidłowo zbilansowanej diety;
• nawilżanie skóry;
• wspieranie odporności;
• przestrzeganie zasad higieny.
Ponadto należy unikać kontaktów fizycznych z zarażonymi osobami oraz dzielenia się z nimi przedmiotami codziennego użytku takimi jak sztućce, ręczniki czy kosmetyki.
Powikłania opryszczki wargowej
Opryszczka wargowa zwykle ma łagodny przebieg i nie stanowi zagrożenia dla zdrowia i życia. Szczególną ostrożność powinny zachować osoby z upośledzona odpornością, u których może dojść do poważniejszych infekcji. U takich pacjentów wdraża się leczenie profilaktyczne acyklowirem. Pielęgnacja opryszczki wargowej i właściwa higiena jest niezwykle istotna. W niektórych przypadkach może dojść do zakażenia wirusem opryszczki w obrębie gałki ocznej. W dalszej konsekwencji może dojść do rozwoju stanu zapalnego siatkówki lub rogówki i uszkodzenia wzroku.
Podsumowując, opryszczka wargowa dotyka wiele osób i jest częstym problemem. Jest to choroba zakaźna i ma podłoże wirusowe. Najczęściej jej przebieg jest łagodny i nie wymaga konsultacji lekarskiej. W aptekach są dostępne różne preparaty, które pozwalają skutecznie leczyć opryszczkę wargową. W celu doboru odpowiedniego preparatu warto skonsultować się z farmaceutą, który w oparciu o przeprowadzony wywiad pomoże wybrać odpowiedni lek.
