Zaparcia u niemowląt są głównie związane z niedojrzałością przewodu pokarmowego u maluchów. Oddawanie stolca sprawia maluszkom ból, co objawia się zwykle płaczem, rozdrażnieniem i niepokojem. Zaparcia są nie tylko źródłem dyskomfortu u dzieci, ale także powodem do zmartwień dla rodziców. Na szczęście istnieje wiele sposobów, aby skutecznie sobie z nimi radzić.
Zaparcia u niemowląt – przyczyny
Zaparciem u niemowląt nazywamy utrudnione oddawanie stolca, zwykle o twardej i zbitej konsystencji, które występuje rzadziej niż na kilka dni. Definicja ta jest mało precyzyjna dla niemowląt, gdy trudno określić dokładną liczbę dni bez wypróżnienia. Wynika to z kwestii indywidualnej, dynamicznego rozwoju dziecka i jest uzależnione od jego wieku. Jak już wspomniano we wstępie, jedną z głównych przyczyn zaparć u niemowląt jest niedojrzały przewód pokarmowy. Zaparcia u niemowląt mają głównie charakter czynnościowy, to znaczy wynikają z czynników zewnętrznych, takich jak dieta, emocje, stres. Wśród innych przyczyn zaparć u niemowląt wymienia się zmianę sposobu karmienia – przejście z karmienia piersią na mleko modyfikowane, rozszerzanie diety (wprowadzanie pokarmów stałych). Podczas rozszerzania diety warto zwrócić uwagę na odpowiednią podaż płynów i błonnika. Spożywanie dużej ilość produktów zapierających, przy jednocześnie niewystarczającej podaży wody może doprowadzić do zaparcia. Zaparcia u niemowląt mogą być również spowodowane przez stres.
Częstość wypróżnień u niemowląt karmionych piersią wynosi od kilku dziennie do nawet jednego na kilkanaście dni. Sytuacja inaczej wygląda w przypadku dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym. U tej grupy maluchów zaparcia zdarzają się statystycznie częściej i mogą dotyczyć blisko 10% dzieci.
Wśród innych przyczyn wymienia się również dyschezję niemowlęcą. Jest ona spowodowana niedojrzałością przewodu pokarmowego i niewłaściwą pracą mięśni brzucha. Powoduje to zazwyczaj utrudnione i bolesne oddawanie stolca.
Wśród chorób, które mogą powodować zaparcia u niemowląt wymienia się między innymi chorobę przewodu pokarmowego – chorobę Hirschsprunga. Pierwszym objawem jest późne oddanie smółki. Chorobę powoduje wrodzony brak śródściennych zwojów nerwowych w końcowym odcinku jelita grubego, co utrudnia przesuwanie mas kałowych. Choroba Hirschsprunga może doprowadzić do niedrożności i zapalenia jelita. Podstawą leczenia jest operacyjne usunięcie nieprawidłowego odcinka jelita.
Wśród innych chorób mogących powodować zaparcia u niemowląt wymienia się również wady anatomiczne, mukowiscydozę, niedoczynność tarczycy oraz alergie pokarmowe.
Zaparcia u niemowląt – kiedy należy zgłosić się do lekarza?
W większości przypadków zaparcia u niemowląt mają charakter przemijający i nie są groźne. Nie wymagają zwykle interwencji lekarskiej. Są jednak wyjątki. Kiedy należy udać się z dzieckiem do lekarza? Na co należy zwrócić szczególną uwagę? Jeśli problemy z zaparciami utrzymują się pomimo domowych metod leczenia, warto skonsultować się z pediatrą. Lekarz może zalecić między innymi zmianę diety niemowlęcia lub stosowanie specjalnych leków. Dodatkowo rodziców powinny zaniepokoić takie objawy jak:
• wymioty;
• gorączka;
• krew w stolcu;
• spadek masy ciała;
• szczelina odbytu (pęknięcie błony śluzowej w kanale odbytu);
• opóźnione oddanie smółki (u noworodków).
Jak poradzić sobie z zaparciami u niemowląt?
Środki osmotycznie czynne
Są to leki dostępne bez recepty. Ich mechanizm działania polega na zwiększeniu ilości wody w świetle jelita. W wyniku tego dochodzi do zwiększenia objętości mas kałowych, co pobudza perystaltykę jelit i prowadzi do wypróżnienia. W aptece można kupić następujące środki o działaniu osmotycznym:
• laktuloza – dostępna w postaci syropów i roztworów doustnych. W jelicie grubym laktuloza pod wpływem enzymów bakteryjnych jest rozkładana do krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych – kwasu mlekowego i octowego, oraz do metanu i wodoru. Za przeczyszczające działanie laktulozy odpowiedzialne są dwa procesy: cukier i kwasy powodują zmiany ciśnienia osmotycznego (zwiększenie objętości treści jelitowej), co pośrednio wpływa na pobudzenie perystaltyki jelit; - kwasy bezpośrednio pobudzają perystaltykę jelit. Może powodować wzdęcia.
• makrogole – dostępne w formie proszku do sporządzenia roztworu doustnego. Są to leki pierwszego rzutu, o dużej skuteczności i wysokim profilu bezpieczeństwa.. Makrogole mają postać długołańcuchowych związków o dużej masie cząsteczkowej. Nie ulegają wchłanianiu z przewodu pokarmowego i działają tylko w obrębie jelita. Dzięki temu są bezpieczne. Nie są również metabolizowane przez mikroflorę jelitową, dzięki czemu nie powodują wzdęć. Można je podawać dzieciom od 6 miesiąca życia.
Czopki glicerynowe
Czopki glicerynowe to powszechnie dostępny w aptece środek doodbytniczy na zaparcia. Należy podkreślić, że wyróżniamy dwa rodzaje czopków glicerynowych. Różnią się one gramaturą – 2g i 1g. Dla dzieci są przeznaczone czopki 1 gramowe. Ich zastosowanie u dzieci poniżej roku należy skonsultować z pediatrą. Czopki glicerynowe zawierają w składzie glicerynę, która podrażnia dolny odcinek jelita grubego. W konsekwencji dochodzi do zwiększenia ruchów robaczkowych w jelicie i przemieszczanie się masy kałowej.
Spożycie odpowiedniej ilości płynów
W walce z zaparciami u niemowląt istotne jest spożywanie odpowiedniej ilości płynów. Jeżeli dziecko do ukończenia 6 miesiąca życia jest karmione piersią, wówczas nie zaleca się podawania dodatkowej ilości wody. W przypadku wystąpienia zaparcia u dziecka, należy go częściej przystawiać do piersi. Sytuacja wygląda inaczej w przypadku dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym. Zdania w tej kwestii są podzielone. Niektórzy specjaliści zalecają podawanie dodatkowej ilości wody. Warto skonsultować to z lekarzem pediatrą. Spożywanie odpowiedniej ilości płynów wspomaga usunięcie zalegających mas kałowych ze światła jelita. Warto natomiast pamiętać o regularnym piciu wody przez dzieci, które ukończyły 6 miesięcy, zwłaszcza jeżeli spożywają dużo pokarmów bogatych w błonnik.
Dieta
Tematyka diety dotyczy niemowląt, które ukończyły 6 miesięcy i rozpoczynają przyjmowanie pokarmów stałych. By uniknąć zaparć u dzieci warto zadbać o dobre jakościowo produkty spożywcze. Szczególne znaczenie przypisuje się pokarmom bogatym w błonnik, który korzystnie wpływa na perystaltykę jelit. Błonnik ma także zdolność do wiązania wody, dzięki czemu upłynnia stolec. Źródłem błonnika są między innymi warzywa, owoce, gruboziarniste kasze, warzywa strączkowe i pełnoziarniste produkty.
Masaże
Innym sposobem wspomagającym walkę z zaparciami są delikatne masaże brzucha, które korzystnie wpływają na perystaltykę jelit. Warto również kłaść dziecko częściej na brzuszku, co również przyczyni się przyniesienia ulgi w zaparciach.
Probiotyki i prebiotyki
Dotychczas przeprowadzone badania kliniczne wykazały skuteczność stosowania w przewlekłych zaparciach u niemowląt żywych kultur bakterii z rodzaju Lactobacillus reuteri . Wdrożenie do diety niemowląt karmionych mlekiem modyfikowanym prebiotyków zapobiega zaparciom.
