Czosnek - jego pochodzenie i morfologia
Czosnek pospolity, znany również jako Allium sativum L., pochodzi z obszaru Azji Środkowej. Ta roślina od tysięcy lat była ceniona za swoje liczne właściwości lecznicze oraz wartości odżywcze. W starożytnym Egipcie, Grecji i Rzymie czosnek był używany zarówno jako lek, jak i przyprawa. Jego szerokie zastosowanie w medycynie naturalnej sprawiło, że czosnek stał się popularnym składnikiem diety na całym świecie. Czosnek to roślina cebulowa, która wykazuje charakterystyczne morfologiczne cechy. Główki czosnku składają się z wielu ząbków, otoczonych białą lub różową osłonką. Liście są długie, wąskie i spiczaste, a kwiaty czosnku, zebrane w kuliste baldachy, pojawiają się w okresie kwitnienia, najczęściej w kwietniu. Czosnek wykazuje właściwości prozdrowotne, które są kształtowane przez jego unikalne związki chemiczne, o których dowiecie się w tym artykule.
Jakie wartości odżywcze i lecznicze zawiera czosnek pospolity (Allium sativum) ?
Czosnek pospolity to roślina posiadająca kształtujące właściwości prozdrowotne już w czasach starożytnych. Zarówno w kuchni, jak i w lecznictwie jako surowiec wykorzystuje się cebulę czosnku, która w około 60 % składa się z wody. Czosnek zawiera następujące składniki aktywne?
- składniki mineralne (potas, fosfor, selen, żelazo, cynk, siarka, magnez);
- witaminy (B1, B2,B3), witamina C, beta-karoten;
- flawonoidy;
- fitosterole;
- enzymy (allinazę i peroksydazę);
- polifenole;
- aminokwasy;
- błonnik pokarmowy;
- kwasy organiczne.
Na szczególną uwagę zasługuje aminokwas – allina, który pod wpływem enzymu allinazy zostaje przekształcony do substancji czynnej – allicyny. To właśnie temu związkowi czosnek zawdzięcza swój zapach, a także wiele właściwości zdrowotnych. Jakich? W głównej mierze właściwości przeciwbakteryjne. Allicyna to główny, aktywny składnik czosnku. Wykazuje również działanie przeciwgrzybicze oraz przeciwzakrzepowe.
Dlaczego warto spożywać czosnek na przeziębienie? Jakie są jego właściwości zdrowotne?
Jak już wspomniano, czosnek jest uważany za naturalny antybiotyk, czyli surowiec o działaniu przeciwbakteryjnym, a ściślej rzecz ujmując wykazuje właściwości bakteriobójcze. Do głównych właściwości czosnku należy wsparcie odporności. Wykazuje aktywność przeciwbakteryjną w stosunku do Staphylococcus aureus, Streptococcus faecalis, Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae i Streptococcus pneumonia. Czosnek jest również znany z właściwości przeciwgrzybiczych – hamuje namnażanie między innymi Candida albicans, Trichophyton, Cryptococcus, Aspergillus, Trichosporon czy Rhodotorula. Działa również przeciwwirusowo, co ma istotne znaczenie w leczeniu przeziębienia i infekcji o podłożu wirusowym. W szczególności grypy typu A, B. Badania naukowe wskazują również na jego aktywność przeciwko wirusowi cytomegalii, opryszczki czy wirusowemu zapaleniu płuc. Składnikiem wykazującym właściwości antywirusowe jest ajoen, który jest pochodną allicyny. Substancje czynne zawarte w czosnku negatywnie oddziałują na bakterie Helicobacter pylori, która wywołuje stany zapalne błony śluzowej żołądka, owrzodzenia oraz raka żołądka. Ponadto czosnek przyczynia się także do niszczenia bakterii Mycobacterium, która odpowiada za gruźlicę. Ponadto, zaobserwowano korzystny wpływ czosnku na rozwój bakterii z rodzaju Lactobacillus, co sprzyja rozwojowi fizjologicznej flory jelitowej. Działanie czosnku ma także korzystny wpływ na funkcjonowanie układu pokarmowego. Wspomaga walkę z pasożytami jelitowymi oraz znajduje zastosowanie w leczeniu przeciwko owsikom, glistom oraz tasiemcom.
Czy regularne spożywanie czosnku może zmniejszyć stan zapalny w organizmie?
Czosnek wykazuje silne działanie przeciwzapalne, które wynika z związków siarki, takich jak allicyna. Te związki wpływają na redukcję stanów zapalnych w organizmie, co jest kluczowe w profilaktyce i leczeniu wielu chorób. Czosnek to roślina, której spożywanie może pomóc w łagodzeniu objawów takich schorzeń jak reumatoidalne zapalenie stawów czy choroby sercowo-naczyniowe. Działanie czosnku jako antyoksydantu jest związane z jego zdolnością do neutralizowania wolnych rodników. Wolne rodniki są cząstkami, które mogą uszkadzać komórki, prowadząc do rozwoju chorób przewlekłych, takich jak nowotwory czy choroby serca. Ponadto czosnek wykazuje właściwości antyoksydacyjne, co pomaga chronić komórki przed stresem oksydacyjnym. Czosnek wpływa na obniżenie poziomu cholesterolu i ciśnienia krwi, co dodatkowo wspiera zdrowie układu sercowo-naczyniowego.
Czy czosnek obniża cholesterol?
Regularne spożywanie czosnku przyczynia się także do obniżenia poziomu „złego” cholesterolu, czyli frakcji LDL. Jest to możliwe dzięki składnikom, które zmniejszają aktywność enzymów, takich jak syntaza kwasów tłuszczowych, dehydrogenaza glukozo-6-fosforanowa oraz reduktaza 3-hydroksy-3-metylo-glutarylo-CoA. Czosnek hamuje również niekorzystną kumulację lipidów. Zwiększa wydalanie z organizmu steroidów oraz wpływa korzystnie na frakcję „dobrego” cholesterolu HDL. Hamowanie aktywności reduktazy HMG-CoA zapobiega tworzeniu się blaszki miażdżycowej. Przeprowadzone dotychczas obserwacje wskazują również na korzystne działanie hipoglikemiczne i przeciwdziałanie chorobom sercowo-naczyniowych.
Działanie czosnku na układ krążenia i prawidłowe ciśnienie krwi
Ekstrakt z czosnku przeciwdziała również rozwojowi chorób sercowo-naczyniowych i stosuje się go w profilaktyce chorób układu sercowo-naczyniowego. Obniża ciśnienie krwi, działając hipotensyjnie. Mechanizm działania może opierać się o zwiększenie wytwarzania siarkowodoru i bradykininy, a także o blokowanie kanałów wapniowych. Czosnek to roślina znana z właściwości przeciwzakrzepowych hamując agregację płytek krwi, za które odpowiadają takie składniki aktywne jak alliina, allicyna, SAC czy trisiarczek allilometylowy. Wykazując korzystne działanie w stosunku do obniżenia ciśnienia tętniczego i poziomu cholesterolu, a także agregacji płytek krwi, czosnek zmniejsza ryzyko wystąpienia miażdżycy, zawału oraz udaru. Czosnek to panaceum na choroby układu krążenia.
Czy czosnek może przyspieszyć metabolizm i wspomóc odchudzanie?
Czosnek oprócz tego, że wspomaga pracę układu pokarmowego, to również przyczynia się do zrzucenia zbędnych kilogramów. W jaki sposób? Otóż, pobudza wytwarzanie żółci, zwiększa wydzielanie soków trawiennych, działa m.in wiatropędnie. Dodatkowo zawiera błonnik pokarmowy, który zapobiega zaparciom, daje uczucie sytości i usprawnia procesy trawienia. Działania te przekładają się na usprawnienie procesu trawienia, co wspomaga w naturalny sposób odchudzanie. Suplementy z czosnkiem wspomagają także metabolizm wątrobowy. Działa również moczopędnie, napotnie oraz łagodzi bóle reumatyczne.
Zalety upiększające czosnku
Czosnek wykazuje również korzystne działanie na naszą urodę. Jest to możliwe dzięki zawartości antyoksydantów, które niwelują niekorzystne działanie wolnych rodników, odpowiedzialnych za procesy starzenia. Wśród nich wymienia się witaminę C, B-karoten czy też polifenole. Oprócz tego zdrowy wygląd skóry, włosów i paznokci wspomagają minerały -potas, cynk, żelazo, selen. Dodatkowo warto pamiętać, że posiada właściwości niszczące wolne rodniki, które przyspieszają proces starzenia się komórek.
W jakich formach można spożywać czosnek?
Ząbek czosnku można spożywać w formie surowej lub w postaci tabletek, kapsułek. W aptekach są dostępne różne preparaty zawierające w swoim składzie sproszkowany czosnek, wystandaryzowany w odniesieniu do najbardziej kluczowych witamin i minerałów oraz składników aktywnych, takich jak allicyna, alliina czy też tiosulfinaty. Na rynku farmaceutycznym są również dostępne postaci leków czy też suplementów diety zawierające bezzapachowe formy czosnku, co może okazać się korzystne dla tych, którzy nie przepadają za smakiem i jego aromatem. W ofercie naszej apteki internetowej jest dostępny czosnek w tabletkach oraz czosnek w kapsułkach to najwygodniejsze formy zawierające prozdrowotne właściwości.
W jakich dawkach przyjmować czosnek? Zaleca się przyjmowanie do 5 g czosnku dziennie, czyli około 2-3 duże ząbki. 1 ząbek czosnku to około 150 kcal. W przypadku gotowych preparatów, tabletek czy też kapsułek zaleca się zwykle przyjmowanie 1-2 dawek/porcji w zależności od preparatu, najlepiej w trakcie posiłku.
Przeciwwskazania do stosowania czosnku
Czosnek pomimo swoich drogocennych właściwości oraz korzyści prozdrowotnych, może również powodować działania uboczne. Dotyczy to w szczególności przyjmowania czosnku w zbyt dużych dawkach. Jakie są przeciwwskazania do przyjmowania czosnku? Kto powinien zachować ostrożność? Czosnek nie jest wskazany dla osób zmagających się z ostrym nieżytem żołądka i jelit, mających zbyt niskie ciśnienie tętnicze krwi. Ostrożność powinny również zachować osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe. W przypadku wątpliwości czy możemy bezpiecznie przyjmować czosnek, warto zasięgnąć porady lekarza czy też farmaceuty w aptece.
Produkty zawierające czosnek
Podsumowanie
Czosnek jest znany ze swoich licznych właściwości prozdrowotnych, które wynikają z obecności różnych związków biologicznie aktywnych w jego składzie. W szczególności allicyny, która jest uważana za kluczowy składnik aktywny czosnku. Wśród korzystnych działań wymienia się działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe oraz przeciwgrzybicze, a także przyczynia się do obniżenia ciśnienia oraz wspomaga trawienie. Pamiętajmy, że choć czosnek może być korzystny dla zdrowia, nie zastępuje on zrównoważonej diety i zdrowego stylu życia. Nadmierne zjedzenie czosnku lub produktów zawierających czosnek mogą wywołać wzdęcia. W przypadku braku przeciwwskazań warto włączyć go do codziennej diety czy też suplementacji, zwłaszcza w sezonie jesienno-zimowym. W razie wątpliwości można skonsultować się z lekarzem, farmaceutą oraz dietetykiem.
Bibliografia
- https://www.mdpi.com/2076-3921/9/7/619
- Lutomski J. FascynLutomski J, Alkiewicz J. Leki roślinne w profilaktyce i terapii. PZWL,Warszawa 1993
- Kuracja czosnkiem – wczoraj i dziś. Postępy Fitoterapii, 2001; 1: 7-14
