Badanie poziomu białka ostrej fazy (CRP) – co to takiego? Obowiązujące normy, interpretacja wyników

Białko CRP to marker, którego poziom zwiększa się w organizmie w odpowiedzi na toczący się stan zapalny. Zaliczane jest do tak zwanych białek ostrej fazy. Wskazaniem do wykonania badania, którego celem jest oznaczenie stężenia białka CRP we krwi, jest między innymi podejrzenie lub kontrola infekcji, chorób autoimmunologicznych czy też nowotworów. W poniższym wpisie odpowiemy na pytanie czym jest białko CRP i kiedy należy zbadać jego poziom. Przedstawimy także obowiązujące normy CRP oraz ich interpretację.

Białko ostrej fazy CRP – co to takiego?

Białko ostrej fazy CRP, zwane również białkiem C-reaktywnym (ang. C-Reactive Protein), to glikoproteina, której podwyższone stężenie obserwuje się we krwi podczas toczącego się w organizmie stanu zapalnego. Jest to marker stanu zapalnego. Białko CRP jest wytwarzane w ścianach tętnic, w wątrobie oraz w komórkach tłuszczowych, pod wpływem cytokin prozapalnych, takich jak interleukina-6 oraz czynnik TNF-α, interleukina 1-β.

Jakie funkcje pełni białko CRP w naszym organizmie?

Jak już wspomniano, białko CRP jest markerem toczącego się w organizmie stanu zapalnego. Jest to czuły, nieswoisty marker zakażeń i urazów, uszkodzeń oraz martwicy tkanek. Odgrywa istotną rolę w układzie immunologicznym. Pod wpływem jonów wapnia łączy się z polisacharydami, które należą do otoczek drobnoustrojów, związkami kationowymi oraz składnikami wewnątrzkomórkowymi. W efekcie następuje pobudzenie klasycznej drogi układu dopełniacza, który bierze głównie udział w mechanizmach nieswoistej odpowiedzi odpornościowej. Jego działanie polega na aktywacji kaskady enzymatycznej, prowadzącej do szeregu reakcji w przebiegu odpowiedzi immunologicznej i reakcji zapalnej. Ponadto, białko CRP bierze udział w pobudzeniu procesu fagocytozy i opsonizacji, czyli w pochłanianiu patogenów i innych komórek (na przykład martwych) przez komórki układu odpornościowego. W odpowiedzi na uszkodzenie tkanek dochodzi do dynamicznego wzrostu poziomu białka CRP we krwi. W pierwszych dwóch dobach jego stężenie może wzrosnąć nawet 1000-krotnie. Okres półtrwania białka CRP wynosi około 19 godzin.

Oznaczenie poziomu białka CRP jest także wykorzystywane w diagnostyce chorób układu sercowo-naczyniowego. Białko C-reaktywne powstaje w ścianach naczyń tętniczych, zwłaszcza w zmienionej miażdżycowo błonie wewnętrznej. Badanie CRP w ocenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych wykonuje się przy użyciu testów wysokiej czułości, tzw.­ HS- CRP (High-Sensitivity CRP). Testy te pozwalają na dokładne oznaczenie stężenia białka CRP we krwi, w zakresie od 0,5 mg/l do 10 mg/l. Charakteryzują się znacznie większą dokładnością i czułością w porównaniu do innych testów.

Klasyczne badanie CRP zleca się pacjentom diagnozowanym pod kątem zakażeń bakteryjnych i wirusowych, natomiast czulsze badanie HS-CRP pozwala określić ryzyko chorób układu krążenia u pacjentów z grupy ryzyka, ponieważ test ten umożliwia wykrycie tzw. „cichego zapalenia”. Oznaczenie HS-CRP wykonuje się co najmniej 2-krotnie w odstępie 2 tygodni, a za wynik uznaje się uśrednioną wartość z obu oznaczeń. Niskie ryzyko sercowo-naczyniowe występuje u pacjentów z poziomem CRP poniżej 1 mg/L, umiarkowane ryzyko u osób z wynikiem mieszczącym się pomiędzy 1 a 3 mg/L, a wysokie ryzyko u pacjentów z CRP powyżej 3 mg/L. Badanie HS-CRP nie może być wykonane u pacjentów z ostrym stanem zapalnym, infekcją, urazem lub aktywnym zaostrzeniem choroby przewlekłej z uwagi na możliwość zafałszowania wyników.

Białko CRP – norma u dorosłych

Norma CRP to stężenie białka CRP we krwi, które występuje u zdrowego pacjenta w normalnych warunkach, który nie przechodzi infekcji, nie choruje przewlekle. Wg aktualnych danych, przyjmuje się, że u dorosłego, zdrowego człowieka stężenie CRP powinno wynosić mniej niż 5 mg/l. W niektórych przypadkach obserwuje się podwyższony poziom, utrzymujący się pomiędzy 5 a10 mg/l. Występuje to zwłaszcza u chorych na:

• nadwagę i otyłość;
• cukrzycę typu 2;
• nadciśnienie tętnicze;
• zapalenie dziąseł i przyzębia;
• dyslipidemię aterogenną;
• przewlekłe choroby nerek.

Podwyższony poziom białka CRP obserwuje się również u palaczy.

Białko CRP – norma u dzieci

Normy białka C-reaktywnego dla dzieci są takie jak dla osób dorosłych. W przypadku, gdy stężenie CRP we krwi przekracza wartość 10 mg/l może dojść do rozwoju stanu zapalnego. Wyjątek stanowią noworodki w pierwszych trzech dobach życia. Wówczas poziom CRP we krwi może być podwyższony. 

Interpretacja wyników białka CRP

Poprawna i właściwa interpretacja wyniku badania poziomu białka CRP jest bardzo ważna dla oceny stanu zdrowia. Pełna diagnoza wymaga przeprowadzenia wywiadu lekarskiego oraz dodatkowych badań. Jak interpretować wyniki białka CRP? Ogólnie rzecz biorąc, przyjmuje się, że wynik nie przekraczający 10 mg/l, większy od 5 mg/l może świadczyć o przebiegu reakcji zapalnej w organizmie, przykładowo w wyniku zakażenia. Są jednak pewne odstępstwa, które przedstawiliśmy w poprzednim akapicie. W sytuacji, gdy wartości wyniku badania przekroczy 10 mg/l, ale jest mniejsza od 40 mg/l, to mówimy o łagodnym stanie zapalnym, infekcji wirusowej. Może być to również spowodowane ciążą. Stężenie białka CRP we krwi większe od 200mg/l świadczy o infekcji bakteryjnej. Przy stężeniu 500 mg/l mówimy o ciężkim zakażeniu bakteryjnym. CRP nie przekracza 10 mg/l.

Stężenie białka CRP może się różnić zależnie od rodzaju infekcji:

• do 50 mg/l – oznacza zakażenie wirusowe;
• do 100 mg/l – oznacza zakażenie bakteriami gram-dodatnimi;
• powyżej 500 mg/l – oznacza zakażenie bakteriami gram-ujemnymi, które pojawiają się np. po operacjach, dużych urazach.

Warto podkreślić, że podane wartości są orientacyjne i dokładna diagnoza wymaga spojrzenia na stan zdrowia chorego z szerszej perspektywy. Niemniej jednak badanie białka CRP dostarcza informacji, pozwalających na ukierunkowanie dalszej diagnostyki.

Podwyższony poziom CRP

Kiedy mówimy o podwyższonym stężeniu białka CRP we krwi? Czy wysokie CRP zawsze informuje o stanie zapalnym? O podwyższonym stężeniu CRP już wspominaliśmy przy opisywaniu norm CRP u dorosłych. O podwyższonym stężeniu białka C-reaktywnego mówimy, gdy wynosi powyżej 10 mg/l we krwi. Nie zawsze świadczy to, o toczącej się w organizmie reakcji zapalnej. W przypadku nadwagi, otyłości czy też cukrzycy typu 2 wartości te mogą być wyższe. Jeżeli jednak pacjent, nie należy do chorób przewlekłych, o których pisaliśmy, wówczas można przyjąć, że w organizmie rozwija się stan zapalny. Dodatkowo, wysokie CRP obserwuje się w następujących sytuacjach:

• alergie;
• zakrzepica żył głębokich;
• stany zapalne układu pokarmowego;
• infekcje ogólnoustrojowe.

Wysokie CRP – jakie są przyczyny?

Wzrost stężenia CRP może być spowodowany przez wiele czynników. Wśród możliwych wymienia się infekcje wywoływane przez bakterie, wirusy, grzyby lub pasożyty, a także martwice tkanek. Wysokie stężenie białka C-reaktywnego we krwi może być również wynikiem przechorowania takich schorzeń jak:

• zapalenie jelit;
• ostre zapalenie trzustki;
• układowe choroby tkanki łącznej;
• zawał serca;
• choroba autoimmunologiczną.

Podwyższone stężenie CRP we krwi obserwuje się również po przebytych operacjach, urazach, a także w przebiegu niektórych nowotworów. Wśród tych ostatnich wymienia się zaawansowane stadium złośliwego raka piersi, rak jelita grubego, białaczki. Istnieje również związek pomiędzy podwyższonym poziomem białka C-reaktywnego a nowotworem gardła i krtani.

Kiedy należy wykonać badanie CRP?

Badanie CRP wykonuje się w celach diagnostycznych, by zbadać czy w organizmie rozwija się stan zapalny. Białko C-reaktywne uznaje się za nieswoisty marker infekcji o różnym podłożu: pasożytniczym, grzybiczym, wirusowym lub bakteryjnym, a także uszkodzeń i martwicy tkanek. Ponadto, badanie zleca się również w celu monitorowania leczenia chorób o podłożu autoimmunologicznym (na przykład toczeń rumieniowaty), chorób reumatycznych i ostrych stanów zapalnych u dzieci. Jego stężenie bada się podczas leczenia niektórych nowotworów, np. białaczki. W przypadku przeszczepów badanie CRP pozwala ocenić prawidłowe przyjęcie przez organizm. Dodatkowo, badanie CRP warto również wykonać w celu oceny nasilenia chorób o podłożu zapalnym, ewentualnych powikłań pooperacyjnych i pourazowych, oceny skuteczności leczenia antybiotykami oraz w celu określenia ryzyka nawrotu zawału mięśnia sercowego.

Jak wygląda badanie CRP przeprowadzone w laboratorium diagnostycznym?

Do badania dobrze jest zgłosić się na czczo, co najmniej 8 godzin od spożycia ostatniego posiłku. Przed zgłoszeniem się na pobranie krwi zaleca się wypicie około 500 ml wody w celu lepszego wypełnienia łożyska naczyniowego oraz ułatwienia procesu pobrania krwi. Przed wykonaniem badania należy poinformować lekarza zlecającego badanie o przyjmowanych lekach, gdyż mogą one zaburzyć wynik badania.

Wśród dolegliwości, które mogą skłonić do zbadania poziomu białka CRP we krwi wymienia się:

• przewlekłe zmęczenie
• powiększenie węzłów chłonnych;
• bóle mięśni;
• bóle stawów;
• gorączkę;
• nasiloną potliwość;
• utratę masy ciała.

Ile kosztuje badanie CRP?

Czy badanie poziomu białka CRP we krwi należy do drogich badań? Jest to badanie stosunkowo niedrogie. Można je wykonać w specjalistycznym laboratorium, a także samodzielnie. Co należy zrobić, aby oznaczyć swój poziom białka C-reaktywnego? Przede wszystkim powinniśmy się skonsultować z lekarzem pierwszego kontaktu, który oceni konieczność przeprowadzenia badania i wypisze odpowiednie skierowania. W tym przypadku, oznaczenie jest całkowicie refundowane przez NFZ i jest bezpłatne. W sytuacji braku możliwości kontaktu z lekarzem, możemy wykonać badanie z krwi na własny koszt w laboratorium diagnostycznym. W zależności od placówki cena za badanie może się różnić. Zwykle wynosi około 20-50 złotych. Czas oczekiwania na wynik badania zwykle wynosi 1-3 dni. Ostatnią możliwością jest samodzielne badanie poziomu CRP przy użyciu testu do domowego badania białka C-reaktywnego, którego koszt wynosi około 20-40 złotych. Są łatwe w użyciu, a ich czułość jest wysoka. Mogą wykryć stężenie rzędu od 8 do 1000 mg/l.

Jak samodzielnie wykonać domowe oznaczenie poziomu białka CRP we krwi?

Wykonanie testów domowych może przynieść wiele korzyści. Na uwagę zasługuje ich dobra dostępność w aptekach, a także łatwość obsługi i interpretacji wyników, zgodnie z dołączoną instrukcją. Poza tym badanie jest bezbolesne i nie wymaga pobierania krwi z żyły łokciowej Testy przeznaczone do samodzielnego badania CRP charakteryzują się wysoką czułością, przekraczającą 95% oraz krótkim czasem oczekiwania na wynik. Otrzymany wynik dostarcza ważnych informacji na temat rodzaju ewentualnej infekcji. W przypadku wykluczenia zakażenia o podłożu bakteryjnym można uniknąć niepotrzebnej antybiotykoterapii.

Do badania potrzebujemy niewielką ilość krwi. Należy ją pobrać z opuszka palca, który nakłuwamy za pomocą specjalnej lancety. Następnie ilość krwi podaną w instrukcji (na przykład kroplę) nanosimy na wskazane miejsce na teście. Po tej czynności pozostaje odczytanie wyniku najczęściej w ciągu kilku minut. Jak interpretować otrzymany wynik? W tym celu należy odnieść się do załączonej do testu instrukcji. W zależności od testu, mogą wystąpić różnice w odczytywaniu. Domowy CRP test pozwala określić stężenie białka C-reaktywnego w trzech przedziałach. Pierwszy, czyli poniżej 10mg/l oznacza stężenie fizjologiczne tj. brak infekcji bakteryjnej. Przedział 10-30 mg/l wskazuje na możliwą infekcję wirusową, w tym przypadku zaleca się ponowne wykonanie badania za 2-3 dni. Wynik powyżej 30 mg/l wskazuje z wysokim prawdopodobieństwem infekcję bakteryjną i wymaga pilnej konsultacji z lekarzem. Należy podkreślić, że w zależności od producenta testów, ich czułość może być różna. Zwykle przekracza 95%.

Otrzymany wynik dobrze jest zweryfikować w profesjonalnym laboratorium. Otrzymane wyniki z samodzielnego badania mogą dostarczyć nam wielu informacji, takich jak to czy w naszym organizmie rozwija się stan zapalny lun infekcja bakteryjna czy też wirusowa.

Podsumowując, białko C-reaktywne to czuły wskaźnik ostrych stanów zapalnych o różnym podłożu i o różnych przyczynach. Stężenie białka CRP wzrasta w surowicy i osoczu krwi w odpowiedzi na infekcje (bakteryjne, wirusowe, grzybicze, pasożytnicze) oraz  w wyniku stanu zapalnego, urazów (oparzenia, zranienia, operacje) i nowotworów. W oparciu o wynik badania CRP, lekarz prowadzący może określić przyczynę dolegliwości chorobowych oraz ustalić dalsze postępowanie diagnostyczne. Należy podkreślić, że wartości stężenia CRP otrzymane w badaniach są orientacyjne i dokładna diagnoza wymaga spojrzenia na stan zdrowia chorego z szerszej perspektywy. Niemniej jednak badanie białka CRP dostarcza informacji, pozwalających na ukierunkowanie dalszej diagnostyki.