Rumień zakaźny to tak zwana piąta choroba. Jest to schorzenie o podłożu zakaźnym. Dotyczy głównie wieku dziecięcego i jest wywoływane przez parwowirus B19. Objawia się między innymi charakterystyczną wysypką w postaci rumienia, o kształcie motyla, w kolorze czerwonofiołkowym. Jakie są przyczyny rumienia zakaźnego? W jaki sposób można się zarazić? Jak rozpoznać chorobę i jak ją leczyć? Na te pytania odpowiemy w poniższym wpisie.
Co to jest rumień zakaźny? Przyczyny choroby
Jak wspomniano we wstępie, rumień zakaźny ((łac. erythema infectiosum, ang. fifth disease), jest chorobą o podłożu zakaźnym, głównie wieku dziecięcego. Schorzenie wywołuje parwowirus B19, przenoszony głównie drogą kropelkową. Parwowirus B19 to wirus z rodzaju Parvoviridae. Należy do grupy DNA-wirusów. Oznacza to, że jego materiał genetyczny jest przenoszony przez kwas deoksyrybonukleinowy. Parwowirusa B19 jest odporny na działanie czynników chemicznych i fizycznych. Okres wylęgania, czyli czas upływający od dostania się wirusa do organizmu do wystąpienia pierwszych objawów, wynosi od czterech do czternastu dni. Infekcje są częste w populacji. Niekiedy zakażenie przebiega bezobjawowo. Szczególnie narażone na zakażenie parwowirusem są osoby z upośledzoną odpornością (osoby starsze, noworodki i niemowlęta, chorzy na AIDS). Źródłem zakażenia jest chore dziecko. Do infekcji dochodzi w wyniku kontaktu z wydzieliną z dróg oddechowych. Zakaźność jest największa przed pojawieniem się charakterystycznej dla choroby wysypki. Warto podkreślić, że przechorowanie zakażenia wirusem B19 pozwala nabyć trwałej odporności, dzięki czemu nie jest możliwe ponowne zachorowanie. Przebycie zakażenia zapewnia trwałą odporność – dochodzi wtedy do syntezy przeciwciał klasy IgG. Rumień zakaźny dotyka statystycznie najwięcej dzieci w wieku pomiędzy drugim a dwunastym rokiem życia. Rumień zakaźny u dorosłych również występuje. Zakażenie jest szczególnie niebezpieczne dla kobiet w ciąży, ponieważ może doprowadzić do niedokrwistości wewnątrzmacicznej i poronienia.
Objawy rumienia zakaźnego. Jak zaczyna się rumień zakaźny? Czy rumień zakaźny jest niebezpieczny?
Pierwsze objawy rumienia zakaźnego przypominają objawy grypy. Przy czym, u chorego zwykle nie pojawia się gorączka. Charakterystycznym objawem, na podstawie którego choroba jest diagnozowana, jest czerwonofiołkowa wysypka na twarzy. Rumień na twarzy u dziecka ma zwykle kształt motyla i nie występuje na nosie oraz brodzie. Następnie, po upływie kilku dni, wysypka jest widoczna również na kończynach, omijając dłonie, stopy oraz tułów. Zmiany skórne mają różne kształty i wzory, tworząc girlandy czy też obrączki, które zlewają się ze sobą. Zmiany nie występują na błonach śluzowych. Rzadziej obserwuje się wysypkę skórną o charakterze krwotocznym, plamisto-grudkowym. Choroba trwa zwykle od sześciu do dziesięciu dni. Wysypka może nawracać nawet do trzech tygodni. Wśród czynników wywołujący nawrót objawów wymienia się między innymi stres, nasłonecznienie czy też otarcia skóry. Powikłania zdarzają się rzadko. Wśród nich wymienia się zapalenie stawów (najczęściej kończyn) oraz tzw. przełom aplastyczny, czyli zahamowanie rozwoju krwinek czerwonych. Przełom aplastyczny objawia się niedokrwistością i zmniejszeniem stężenia hemoglobiny, a także osłabieniem, wzmożoną sennością, bladością skóry. Jest to szczególnie groźne dla osób chorujących na przewlekłą niedokrwistość hemolityczną, z uwagi na możliwy rozwój przejściowej aplazji układu czerwonokrwinkowego szpiku. Przełom aplastyczny mija zwykle po upływie siedmiu–dziesięciu dni. Objawy rumienia zakaźnego u dorosłych mogą się różnić od przebiegu rumienia zakaźnego u dzieci. U osób dorosłych obserwuje się zapalenie stawów, któremu towarzyszą dolegliwości bólowe. Choroba obejmuje głównie stawy dłoni, kolan oraz nadgarstków.
Rozpoznanie rumienia zakaźnego. Jak odróżnić rumień zakaźny od innych chorób?
Rozpoznania choroby dokonuje się w oparciu o charakterystyczne objawy – zmiany skórne, czyli wysypkę. Można również w celu potwierdzenia diagnozy wykonać testy na obecność przeciwciał IgM i IgG anty-B19. Najważniejsze badania w kierunku parwowirusa B19 to testy serologiczne i testy molekularne. Obecność wirusa w organizmie można potwierdzić przy pomocy badania PCR (DNA B19V), wykrywającego obecność materiału genetycznego. Testy serologiczne pozwalają na oznaczenie poziomu przeciwciał przeciwko parwowirusowi B19. Zaleca się, żeby badania serologiczne wykonywać co najmniej dwa tygodnie od zakażenia. Jako materiał do badań molekularnych i serologicznych wykorzystuje się próbkę krwi. Czas oczekiwania na wynik to około siedmiu dni.
W przypadku badań molekularnych za wynik dodatni przyjmuje się stwierdzenie obecności materiału genetycznego – DNA parwowirusa we krwi. Natomiast brak przeciwciał IgG i IgM jako wynik ujemny, brak zakażenia lub bardzo wczesny etap infekcji. Obecne przeciwciała IgM i/lub IgG świadczą o wczesnym etapie zakażenia. Z kolei przeciwciała IgG przy braku IgM świadczą o odporności nabytej wskutek zachorowania w przeszłości.
Diagnostyka różnicowa rumienia zakaźnego dotyczy głównie odry, różyczki oraz rumienia nagłego. Rumień nagły to ostra choroba wirusowa, która również dotyka głównie dzieci. Wywołuje ją wirus Herpes typu 6. W odróżnieniu od rumienia zakaźnego, u chorych pojawia się wysoka gorączka oraz drobnoplamistogrudkowa wysypka, utrzymująca się na skórze przez 2–3 dni.
Jak leczyć rumień zakaźny?
W przypadku rumienia zakaźnego nie wyróżnia się konkretnego leczenia, gdyż choroba ustępuje samoistnie po upływie kilku, kilkunastu dni. Zastosowanie znajduje leczenie objawowe. W przypadku wystąpienia bólu i zapalenia stawów włącza się do terapii leki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych ( na przykład ketoprofen, ibuprofen). U osób z niedokrwistością hemolityczną zwykle stosuje się przetoczenie masy czerwonokrwinkowej.
Rumień zakaźny jest bardzo niebezpieczny dla kobiet w ciąży. Zakażenie wirusem B19 może spowodować wiele powikłań zdrowotnych u matki i dziecka, zagrażających życiu. W szczególności wymienia się niedokrwistość, która może doprowadzić do poronienia. Kobieta ciężarna powinna unikać kontaktu z osobami chorymi. Infekcja parwowirusem B19 może przebiegać bezobjawowo. W przypadku, gdy ciężarna kobieta podejrzewa lub ma świadomość, że miała kontakt z osobą chorą na rumień zakaźny, powinna zgłosić się do ginekologa. Lekarz zaleci wykonanie odpowiednich badań – testów serologicznych na obecność przeciwciał IgG oraz IgM. Jeśli wyniki wykazują obecność IgM, istnieje ryzyko, że doszło do zakażenia. W sytuacji, gdy zostanie stwierdzona obecność przeciwciał IgG przy jednoczesnym braku przeciwciał IgM, wskazuje to, że kobieta prawdopodobnie przebyła chorobę wcześniej i nabyła odporności.
Istotna jest wczesna diagnostyka, która daje szanse na podjęcie odpowiednich działań. Ważne jest, aby jak najszybciej skontaktować się z lekarzem oraz unikać kontaktu z osobami chorującymi na rumień zakaźny. Dodatni wynik badania u kobiety w ciąży wymaga monitorowania rozwoju płodu. Zaleca są częstsze badania USG oraz ocenę przepływu krwi w tętnicy środkowej mózgu (MCA-PSV).
Profilaktyka zakażeń parwowirusem B19
Zapobieganie zakażeniu parwowirusem B19 opiera się przede wszystkim na unikaniu kontaktu z chorymi. Szczególnie zaleca się to kobietom w ciąży oraz osobom z zaburzeniami odporności. Obecnie nie ma szczepionki przeciwko parwowirusowi B19. Ważna jest również higiena. Częste mycie rąk lub ich odkażanie, zwłaszcza w miejscach publicznych (toaletach, restauracjach).
Podsumowując, rumień zakaźny, znany również jako erythema infectiosum, jest chorobą wywoływaną przez wirusa – parwowirus B19. Jest to choroba zakaźna, która najczęściej występuje u dzieci. Leczenie ma charakter objawowy i polega na łagodzeniu objawów. Zakażenie rumieniem zakaźnym jest szczególnie niebezpieczne dla kobiet w ciąży i może spowodować poronienie. W przypadku podejrzenia zachorowania należy skonsultować się z lekarzem.
