Powiększone węzły chłonne (limfadenopatia) – przyczyny, diagnostyka, objawy, leczenie

Problem powiększonych węzłów chłonnych zdarza się dość często w praktyce lekarzy pierwszego kontaktu. Na ogół powiększone węzły chłonne świadczą o łagodnej infekcji i mają charakter przemijający. Niemniej jednak w przypadku niepokojących zmian, należy skonsultować się z lekarzem, w celu dokładnego zbadania przyczyny i ewentualnego wdrożenia odpowiedniego leczenia. W poniższym wpisie zostaną przedstawione najczęstsze przyczyny powiększonych węzłów chłonnych, diagnostyka zmian oraz charakterystyczne objawy. Omówione zostaną również metody leczenia limfadenopatii.

Węzły chłonne – co to takiego?

Węzły chłonne to struktury należące do układu immunologicznego organizmu. Są zbudowane z tkanki limfatycznej i pełnią funkcje obronne. Najczęściej występują w grupach. Największe skupiska węzłów chłonnych znajdują się pod żuchwą, na szyi, w pachwinach, pod kolanami oraz w dołach pachowych. Swoim kształtem przypominają fasolę. Ich rola polega na filtracji limfy (chłonki), która przez nie przepływa oraz wychwytywaniu bakterii, wirusów i innych drobnoustrojów chorobotwórczych czy też komórek nowotworowych i ich likwidacji. Jest to możliwe dzięki produkcji w węzłach chłonnych między innymi limfocytów.

Wielkość węzłów chłonnych wynosi od 1 do 25 mm. Są otoczone torebką łącznotkankową, wewnątrz której znajdują się przegrody rozdzielające miąższ. W miąższu obecne są dwie części – korowa oraz rdzenna. W strefie korowej powstają limfocyty, odpowiedzialne za produkcję przeciwciał, które są przechowywane w części rdzennej.

Węzły chłonne dzielimy ze względu na ich umiejscowienie na obwodowe i głębokie. Węzły obwodowe są zlokalizowane tuż pod skórą (karkowe, podżuchwowe, nadobojczykowe, szyi, pachwinowe, łokciowe, pachwinowe, udowe), z kolei głębokie – wewnątrz ciała, w pobliżu narządów wewnętrznych.

Wzrost liczby limfocytów w węzłach chłonnych prowadzi do ich powiększenia – tzw. limfadenopatii. O limfadenopatii mówimy w sytuacji, średnica węzła chłonnego przekracza 1 cm. Rozróżniamy limfadenopatie zlokalizowaną – gdy dotyczy struktur w konkretnej lokalizacji lub limfadenopatię uogólnioną – w przypadku zmian w różnych częściach organizmu.

Najczęstsze przyczyny powiększonych węzłów chłonnych

Limfadenopatia to częsta przypadłość z jaką zgłaszają się pacjenci do lekarza pierwszego kontaktu. Przyczyn może być wiele. Najczęstszymi są infekcje różnego rodzaju.

Wśród najczęstszych infekcyjnych przyczyn powiększonych węzłów chłonnych wymienia się:

• infekcje bakteryjne (np. angina, gruźlica, próchnica zębów, zakażenia gronkowcem, szkarlatyna, tularemia, riketsjozy);
• infekcje wirusowe (np. odra, różyczka, opryszczka, ospa wietrzna, półpasiec, wirusowe zapalenie wątroby, mononukleoza zakaźna, HIV/AIDS);
• infekcje grzybicze (np. blastomykoza, histoplazmoza).

Limfadenopatie mogą również powstawać w wyniku zakażenia pierwotniakiem Toxoplasma gondii, który odpowiada za rozwój choroby o nazwie toksoplazmoza.

Wśród częstych nieinfekcyjnych przyczyn powiększenia węzłów chłonnych wymienia się:

• nowotwory (np. białaczki, chłoniaki);
• choroby metaboliczne (np. choroba Gauchera);
• chorobę Kawasakiego;
• chorobę Castlemana;
• sarkoidozę.

Powiększone węzły chłonne mogą także towarzyszyć chorobom autoimmunologicznym, takim jak choroba Hashimoto, toczeń rumieniowaty układowy czy też reumatoidalne zapalenie stawów. 

Diagnostyka powiększonych węzłów chłonnych

Podstawą diagnostyki powiększonych węzłów chłonnych jest starannie zebrany wywiad przez lekarza. Ma to na celu prawidłowe wskazanie przyczyny limfadenopatii. W związku z tym warto zwrócić uwagę kiedy dokładnie wystąpiły objawy, czy wśród nich występuję miejscowy stan zapalny, ból gardła, gorączka i zaczerwienie? Czy pacjent w ostatnim czasie miał kontakt ze zwierzętami? W kolejnym kroku postawienia właściwej diagnozy lekarz zwróci uwagę na umiejscowienie powiększonych węzłów chłonnych, co znacznie przybliży określenie przyczyny limfadenopatii.

Pomocne mogą się również okazać badania krwi. W szczególności parametry wskazujące na toczący się w organizmie stan zapalny (OB, białko CRP) oraz morfologia krwi z rozmazem.

Powiększenie węzłów chłonnych może być objawem poważnych chorób, w tym nowotworu. W przypadku bardziej zaawansowanych zmian dodatkowo wykonuje się badania USG jamy brzusznej, RTG klatki piersiowej, rezonans magnetyczny oraz tomografię komputerową.

Jakie są objawy powiększonych węzłów chłonnych?

Objawy powiększonych węzłów chłonnych zależą w dużej mierze od ich lokalizacji. Podstawowym symptomem świadczącym o powiększeniu węzłów chłonnych obwodowych jest wyczuwalne pod skórą zgrubienie, które wskazuje na zmianę średnicy struktury węzła. Oprócz tego mogą się pojawić zaczerwienie skóry oraz ból i obrzęk w miejscu, w którym są zlokalizowane węzły. Dodatkowo pacjenci mogą się uskarżać na takie objawy jak:

• zmęczenie i osłabienie;
• gorączka;
• zwiększona potliwość;
• ból gardła;
• biegunka;
• utrata masy ciała;
• wyciek ropnej wydzieliny.

Sposoby leczenia powiększonych węzłów chłonnych

U większości pacjentów powiększenie węzłów chłonnych jest łagodne i przemijające. Sposoby leczenia zależą od przyczyny powstania limfadenopatii. W przypadku chorób infekcyjnych wdraża się odpowiednie leczenie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe czy też przeciwgrzybicze. Zaleca się leki o silnym działaniu, dostępne w aptekach na receptę, z przepisu lekarza.

Oprócz tego w leczeniu powiększonych węzłów chłonnych zastosowanie znajdują również leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe (np. paracetamol, ibuprofen) oraz przeciwzapalne (np. ibuprofen, aspiryna). W przypadku zwiększonej potliwości, osłabienia i utraty masy ciała, można zastosować także elektrolity oraz doustne preparaty odżywcze – żywność specjalnego przeznaczenia medycznego. Przy towarzyszącym bólu gardła warto zastosować leki o miejscowym działaniu przeciwbakteryjnym, przeciwbólowym, przeciwzapalnym w postaci pastylek do ssania czy też sprayu.

Gdy często przydarzają się nam infekcje bakteryjne czy też wirusowe, warto zadbać również o swoją odporność. W tym celu należy zwrócić uwagę na zdrowe odżywianie i regularną aktywność fizyczną, a także sięgnąć po preparaty zawierające witaminy, minerały.

Wśród domowych sposobów na powiększone węzły chłonne wymienia się okłady z naparu z ziela skrzypu polnego.

Powiększone węzły chłonne u dzieci

Układ limfatyczny u dzieci osiąga pełną dojrzałość do 12. roku życia. Dlatego też dzieci są bardziej podatne na różnego rodzaju infekcje, które mogą powodować powiększenie węzłów chłonnych. Nie należy lekceważyć limfadenopatii u najmłodszych i niepokojące zmiany konsultować z lekarzem pediatrą. U dzieci w szczególności należy zwrócić uwagę czy powiększone węzły chłonne są twarde, bolesne czy też pojawia się ropna wydzielina.