Czym jest owulacja i kiedy występuje? Objawy dni płodnych

Owulacja jest ważnym momentem w cyklu menstruacyjnym kobiety. To właśnie w tym czasie jajnik uwalnia komórkę jajową, która następnie rozpoczyna wędrówkę jajowodem do macicy, gdzie po zapłodnieniu może dojść do zagnieżdżenia. Dzień owulacji można w przybliżeniu wyliczyć, choć sam moment jajeczkowania ciężko precyzyjnie wyznaczyć.

Jajeczkowanie,czy inaczej owulacja, to moment w cyklu menstruacyjnym związany z uwolnieniem komórki jajowej z jajnika. Występuje w określonym czasie cyklu, dzięki czemu możliwe jest jej wyliczenie. Sama owulacja nie zawsze jest wyczuwana przez kobietę, chociaż niektóre panie odczuwają tzw. ból owulacyjny czy zauważają niewielkie plamienie w momencie jajeczkowania. Starając się o dziecko, dobrze wiedzieć, kiedy z dużym prawdopodobieństwem wystąpi owulacja i jak rozpoznać dni płodne u kobiety. Pomocne w wyznaczeniu czasu owulacji będzie również wykorzystanie testu owulacyjnego lub monitoring owulacji u ginekologa. Co jeszcze należy wiedzieć o jajeczkowaniu i objawach, które się z nim wiążą? Jak samodzielnie wyznaczyć moment owulacji i kiedy współżyć, by szansa na dziecko była jak największa? Informacje na ten temat zebraliśmy w poniższym artykule.

Co to jest owulacja?

Gdy komórka jajowa uwalniana jest z jajnika, u kobiety występuje owulacja, czyli jajeczkowanie. Uwolnienie dojrzałego jajeczka (oocytu) z pęcherzyka Graafa zazwyczaj zdarza się jeden raz w cyklu, stając się jednocześnie szczytem płodności kobiety, co oznacza, że współżycie w tym momencie bez zabezpieczenia antykoncepcyjnego daje największą szansę na poczęcie dziecka. U zdrowych kobiet w wieku płodnym owulacja ma miejsce raz w niemal każdym cyklu, chociaż czasem mogą się również zdarzać cykle bezowulacyjne. Dojrzała komórka jajowa uwolniona z jajnika jest w stanie przeżyć około dobę - w tym czasie może dojść do zapłodnienia, w przeciwnym razie w spodziewanym terminie pojawi się u kobiety miesiączka, a ciąża w danym cyklu nie rozpocznie się.

Zbliżającą się owulację można rozpoznać po pewnych objawach. Można również wyliczyć przewidywany czas owulacji, jeśli kobieta ma regularne cykle, co znów może ułatwić starania o poczęcie dziecka. Kobieta, która obserwuje swój organizm i zwraca uwagę na zachodzące regularnie zmiany w cyklu menstruacyjnym, zapewne doskonale wie, kiedy występuje u niej owulacja i dni płodne. Są jednak kobiety, które nie zauważają znaczących zmian związanych z owulacją bądź mają cykle nieregularne, w przypadku których ciężko samodzielnie określić prawdopodobny termin owulacji - wówczas zdać się można na testy owulacyjne lub monitoring owulacji.

{%PRODUCTS_WIDGET%}

Jajeczkowanie - co się wtedy dzieje?

Cykl menstruacyjny każdej kobiety regulowany jest hormonalnie. To również hormony odpowiadają za moment owulacji - jest ona zależna od tzw. osi podwzgórze-przysadka-jajnik. Wszystko rozpoczyna się już w podwzgórzu, które odpowiada za uwolnienie hormonu gonadotropowego. Jego pojawienie się w odpowiednich ilościach w organizmie sprawia natomiast, że przysadka mózgowa zaczyna wydzielać w większych ilościach hormon folikulotropowy (FSH) oraz hormon luteinizujący (LH). Jest to bardzo istotne, ponieważ FSH przyczynia się do dojrzewania pęcherzyków w jajniku. Jeden z rozwijających się pęcherzyków tworzy dojrzałą komórkę jajową, która na skutek wysokiego stężenia hormonu LH uwalniana jest z pęcherzyka Graafa - moment ten określa się jako jajeczkowanie.

W owulacji biorą również udział inne hormony. Przed owulacją rośnie przykładowo poziom estrogenu, którego zadanie polega między innymi na stworzeniu w drogach rodnych kobiety środowiska sprzyjającego plemnikom. Estrogen sprawia również, że kobieta przed owulacją ma wyższe libido. Po owulacji natomiast rośnie w organizmie kobiety poziom progesteronu, który jest istotny w procesie przygotowania macicy na ewentualną ciążę.

Kiedy występuje owulacja w cyklu menstruacyjnym?

Moment owulacji w cyklu menstruacyjnym kobiety łatwo wyliczyć, o ile jest on regularny. Z dużym uproszczeniem można powiedzieć, że moment owulacji przypada na połowę cyklu menstruacyjnego. Oczywiście nie w każdym przypadku jest to jednak tak proste. Chcąc orientacyjnie wyznaczyć, kiedy występuje owulacja u danej kobiety, należy wykonać odpowiednie obliczenia. Faktem jest, że w cyklu „książkowym”, czyli 28-dniowym, moment owulacji przypada na około 14. dzień cyklu. W przypadku dłuższego lub krótszego cyklu, które również są prawidłowe, owulacja może występować w innym dniu.

Przyjmuje się, że moment owulacji występuje na około 14 dni przed wystąpieniem krwawienia miesiączkowego, chociaż najlepiej przy obliczeniach uwzględnić pewne widełki czasowe, wyznaczając owulację na około 13-15 dni przed krwawieniem menstruacyjnym. Już w tym miejscu da się zauważyć, że u kobiety z bardzo krótkim cyklem, owulacja pojawi się bardzo szybko, zdecydowanie przed połową cyklu. Analogicznie u kobiety z dłuższym cyklem niż „książkowy”, owulacja wystąpi później niż w połowie cyklu.

By wykonać odpowiednie obliczenia określające przybliżony termin owulacji, warto monitorować swój cykl, czyli zapisywać każdorazowo moment, gdy krwawienie się zaczyna i gdy się kończy itd. Na tej podstawie będzie można wyznaczyć średnią długość cyklu menstruacyjnego danej kobiety, a to znów jest podstawą, jeśli chodzi o wyznaczenie prognozowanego momentu owulacji.

Jak wyznaczyć dzień owulacji?

Jak wcześniej już wspomniano, dzień owulacji najłatwiej obliczyć u kobiety z regularnym cyklem menstruacyjnym, odejmując od prognozowanego terminu miesiączki 13-15 dni. Zacznijmy jednak od postaw - jak obliczyć długość cyklu menstruacyjnego? Za pierwszy dzień cyklu każdej kobiety uważa się pierwszy dzień występującego u niej krwawienia miesiączkowego, przy czym mowa o krwawieniu, a nie o plamieniach, które u niektórych pacjentek pojawiają się jeszcze przed miesiączką. Za ostatni dzień cyklu menstruacyjnego przyjmuje się natomiast dzień przed wystąpieniem kolejnego krwawienia miesiączkowego.

Monitorując cykle miesięczne przez dłuższy czas, można zauważyć niewielkie różnice związane z czasem ich trwania. Jeśli odchylenia są niewielkie (2-4 dni), nie należy traktować ich jako patologicznych - tak niewielkie przesunięcia należy traktować jako naturalne. Większe odchylenia mogą już nie być jednak „normalne” i mogą wskazywać np. na zaburzenia hormonalne czy inne dolegliwości zdrowotne danej kobiety.

Uśredniając wyniki długości poszczególnych cyklów menstruacyjnych, które były monitorowane przez kobietę, można wyznaczyć średnią długość cyklu. Jeśli kobieta ma 28-dniowy cykl, owulacja powinna u niej wystąpić w 13-15 dniu cyklu (28-14, z zapasem ±1 dzień). Trzeba jednak wiedzieć, że cykle 28-dniowe, choć uznawane za „książkowe”, wcale nie są jedynymi „prawidłowymi” cyklami, jeśli chodzi o długość. Za normalne cykle uważane są te, które mieszczą się w widełkach 23-35 dni. Na kiedy będzie przypadać moment jajeczkowania u kobiety z 23-dniowym lub 35-dniowym cyklem?

W przypadku cyklu 23-dniowego prawdopodobny moment owulacji można wyznaczyć na 8-10 dzień cyklu (23-14=9, uwzględniamy dodatkowo zapas ±1 dnia), czyli jajeczkowanie wystąpi jeszcze przed połową cyklu menstruacyjnego.

W przypadku cyklu 35-dniowego prawdopodobny moment owulacji można wyznaczyć na 20-22 dzień cyklu (35-14=21, uwzględniamy dodatkowo zapas ±1 dnia), czyli jajeczkowanie wystąpi już za połową cyklu menstruacyjnego.

Odpowiednio można również wyliczyć prawdopodobny moment wystąpienia owulacji w przypadku regularnych cykli menstruacyjnych o innych długościach. W bardziej precyzyjnym wyznaczeniu momentu owulacji może pomóc test owulacyjny wykonany w warunkach domowych lub monitoring owulacji u ginekologa. Warto również obserwować swój organizm i pojawiające się objawy, które mogą sugerować dni płodne.

{%PRODUCTS_WIDGET%}

Objawy dni płodnych - na co zwrócić uwagę?

Nie każda kobieta dokładnie wyczuwa moment, w którym występuje u niej owulacja, chociaż są i kobiety, które obserwują u siebie ból owulacyjny lub zauważają niewielkie plamienie. Dużo łatwiej natomiast zaobserwować u siebie objawy dni płodnych, które pojawiają się jeszcze przed momentem owulacji.

Ogólnie można przyjąć, że dni płodne u kobiety zaczynają się przed owulacją i trwają jeszcze chwilę po momencie owulacji. Skąd takie widełki czasowe? Bierze się to stąd, że co prawda komórka jajowa może przeżyć około 24 godziny, jednak plemniki w drogach rodnych kobiety mogą przeżyć nawet 5 dni (według niektórych źródeł aż 7 dni). Jeśli chodzi zatem o dni płodne przed owulacją, zwykle wyznacza się je na 5 dni przed planowanym jajeczkowaniem, a dni płodne po owulacji, w związku z ograniczonym czasem życia komórki jajowej, wyliczane są jako dodatkowy 1 dzień. Niektórzy z zapasem wyliczają natomiast dni płodne jako 7 dni przed owulacją i 2 dni po owulacji. Oczywiście kobieta ma największe szanse na zajście w ciążę, współżyjąc w okolicach owulacji.

Wracając jednak do objawów dni płodnych, można zauważyć pewne cykliczne zmiany w organizmie kobiety, gdy zbliża się owulacja:

śluz szyjki macicy zmienia konsystencję, stając się coraz bardziej przezroczysty i śliski, czyli przyjmując konsystencję białka jaja. Śluz płodny jest rozciągliwy i ma pH sprzyjające plemnikom, dzięki czemu łatwiej im poruszać się w drogach rodnych i w nich przetrwać;

• kobieta może zauważyć poprawę nastroju, czuć, że wygląda atrakcyjniej czy mieć zwiększone libido;
• może pojawić się też większa wrażliwość piersi.

Zapłodnienie po owulacji - kiedy współżyć, by szansa na ciążę była największa?

Jak już podkreślono wcześniej, owulacja jest momentem w cyklu kobiety, gdy osiąga ona szczyt płodności. Kobieta ma największe szanse na zapłodnienie, jeśli będzie współżyć właśnie w dniu owulacji. Jego wyliczenie w przypadku regularnych cykli jest proste, jednak zawsze warto w tym przypadku przyjąć pewne widełki błędu i tym samym uwzględnić możliwe przyspieszenie bądź opóźnienie owulacji. W związku z tym, że plemniki są w stanie przeżyć pewien czas w drogach rodnych kobiety, można również zajść w ciążę, współżyjąc przez określony czas przed owulacją. Jeśli chodzi o szansę na zapłodnienie po owulacji, jest ona już z każdą godziną coraz mniejsza - pamiętajmy, że komórka jajowa może przeżyć 24 godziny i jeśli w tym czasie nie dojdzie do jej zapłodnienia, ciąża nie nastąpi w tym cyklu.

Dzień owulacji - czy jajeczkowanie może pojawić się wcześniej lub później niż przewidywano?

Nawet najbardziej skrupulatne wyliczenia i monitorowanie długości cyklu nie są w stanie w 100% przewidzieć momentu owulacji u danej kobiety. Oczywiście z pewnym przybliżeniem wskazują, kiedy można się jej spodziewać, jednak należy mieć na uwadze fakt, że na czas, gdy wystąpi jajeczkowanie, może wpływać wiele różnorodnych czynników. Między innymi z tego powodu często zaleca się wyliczać owulację nie na 14 dni przed planowanym okresem, a z zapasem jednego dnia, czyli na wspomniane już 13-15 dni przed okresem. I to w niektórych przypadkach może być jednak niewystarczająco precyzyjne, by wyznaczyć moment uwolnienia komórki jajowej.

Układ rozrodczy każdej kobiety jest bardzo wrażliwy nie tylko na wahania poziomu hormonów, ale również na wiele innych czynników. Owulację może opóźnić lub przyspieszyć stres, przemęczenie, niedostateczna ilość snu, a nawet drastyczne zmiany w diecie (np. rygorystyczne odchudzanie). Wpływ na owulację może mieć również choroba bądź przyjmowane leki, a nawet podróż czy alkohol.

Czynników mających wpływ na moment wystąpienia owulacji jest bardzo dużo, zatem swoje wyliczenia dobrze dodatkowo potwierdzić, wykonując np. test owulacyjny. Może być to pomocne zwłaszcza w przypadku kobiet, które od jakiegoś czasu bezskutecznie próbują zajść w ciążę. Inną polecaną metodą jest natomiast monitoring owulacji u ginekologa - pozwala on śledzić zmiany pęcherzyków w jajnikach, co również może być bardzo przydatne w przypadku długiego i bezowocnego starania się o poczęcie dziecka.

Testy owulacyjne - zasada działania

Kobiety starające się o zajście w ciążę, które chcą precyzyjnie wyznaczyć moment owulacji, mogą skorzystać ze specjalnych testów owulacyjnych, które można wykonać w warunkach domowych. Wykonanie testu owulacyjnego jest proste i nie różni się od wykonywania testu ciążowego w warunkach domowych, zatem żadna kobieta nie powinna mieć z tym problemu, podobnie jak z interpretacją otrzymanego wyniku.

Zasada działania testów owulacyjnych wiąże się z wykryciem wzrostu wspomnianego już hormonu LH w organizmie kobiety. Do wyrzutu hormonu LH dochodzi około 24-36 godzin przed momentem, gdy wystąpi owulacja, zatem oznaczenie momentu tego wyrzutu może dać kobiecie sygnał, że z wysokim prawdopodobieństwem w najbliższym czasie dojdzie u niej do owulacji. Pozytywny wynik testu owulacyjnego świadczy o tym, że w moczu kobiety został wykryty wysoki poziom hormonu LH, a owulacja z wysokim prawdopodobieństwem wystąpi w czasie 24-36 godzin.

Otrzymanie pozytywnego wyniku stanowi też wskazówkę, że jest to dobry czas na współżycie, zwłaszcza biorąc pod uwagę fakt, że plemniki w drogach rodnych kobiety mogą przeżyć dłużej niż wspomniane 24-36 godzin.

Monitoring owulacji u ginekologa - na czym polega?

Kobiety, które dłużej starają się o dziecko i mają problemy z zajściem w ciążę, mogą zdecydować się, by monitorować swoje cykle owulacyjne u ginekologa. Monitoring owulacji może być pomocny, jeśli kobieta ma nieregularne cykle i ciężko jest wyliczyć jej prognozowany moment jajeczkowania. Monitoring owulacji u ginekologa polega na wykonywaniu co ok. 2 dni (a niekiedy nawet codziennie) USG dopochwowego, które pozwala sprawdzać, jak zmienia się średnica pęcherzyków jajowych i jakie zmiany zachodzą w endometrium macicy. Systematycznie monitorując wspomniane zmiany, łatwiej wyznaczyć prognozowany dzień owulacji, a także ocenić, jak funkcjonuje układ rozrodczy pacjentki, co znów może być pomocne przy kolejnych próbach zajścia w ciążę czy w czasie przygotowywania się do in vitro.