Właściwości cynku i jego źródła w diecie. Nadmiar i niedobór cynku

Cynk to niezwykle ważny składnik mineralny, który spełnia wiele istotnych funkcji w organizmie człowieka. Zapotrzebowanie na ten pierwiastek jest zależne od wieku, a także od płci. Niedobór cynku może mieć negatywny wpływ na funkcjonowanie organizmu i może stać się przyczyną wielu chorób, dlatego warto zadbać o jego prawidłową podaż w codziennej diecie.

Zapotrzebowanie na cynk wzrasta między innymi w okresie wzmożonego wzrostu i rozwoju organizmu, poza tym pierwiastek ten jest bardzo ważny również w okresie ciąży oraz laktacji. Najwięcej cynku znajduje się w kościach, a także w mięśniach, poza tym w mniejszych ilościach obecny jest również w tkankach. Można go również znaleźć w płynach ustrojowych. Aby utrzymać cynk na odpowiednim poziomie, warto regularnie spożywać produkty bogate w cynk. Jakie są właściwości cynku i za co jest on odpowiedzialny w organizmie człowieka? Jakie są objawy niedoboru cynku i co może powodować nadmiar cynku w organizmie? W jakich produktach znajduje się cynk i dlaczego jest tak ważny w okresie ciąży? Po odpowiedzi na powyższe pytania zapraszamy do naszego artykułu!

Czym jest cynk?

Cynk to pierwiastek, który zaliczany jest do mikroelementów, czyli pierwiastków śladowych, których zawartość w organizmie jest niewielka. Pomimo tego są one niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu, odpowiadając za wiele ważnych funkcji życiowych oraz procesów zachodzących w ciele człowieka. Chociaż minimalne dobowe zapotrzebowanie na cynk wynosi zaledwie 5 mg, to dieta uboga w ten składnik może przyczynić się do pojawienia się niedoborów w organizmie. Warto podkreślić, że cynk jest pierwiastkiem, który nie jest magazynowany w organizmie, dlatego należy dostarczać go regularnie wraz z pożywieniem lub przez odpowiednią suplementację. Ustalając jadłospis, warto więc uwzględnić ważne źródła cynku w diecie, o których mowa będzie w dalszej części artykułu.

W celu sprawdzenia ilości tego pierwiastka w osoczu można wykonać odpowiednie badania. Podstawą do przeprowadzenia badania poziomu cynku we krwi jest podejrzenie niedoboru tego pierwiastka w organizmie, poza tym zaleca się je także pacjentom z rozległymi poparzeniami. Wskazaniem do wykonania badania poziomu cynku jest również anoreksja, poza tym badanie zaleca się osobom z chorobą alkoholową oraz ze zdiagnozowanymi przewlekłymi chorobami, do których zalicza się np. cukrzycę. Badanie na zawartość cynku w organizmie nie wymaga specjalnego przygotowania, jednak należy pamiętać, by zgłosić się na nie na czczo. Normy cynku w organizmie są uzależnione od wielu czynników, w tym od wieku oraz płci pacjenta.

Rola cynku w organizmie - za co odpowiedzialny jest cynk?

Cynk jest jednym z najważniejszych mikroelementów w organizmie człowieka, pełniąc w nim wiele ważnych funkcji. Za co odpowiedzialny jest cynk? Pierwiastek ten:

• jest obecny w strukturze kilkuset enzymów, stanowiąc ich ważny katalizator;
• odpowiada za utrzymanie stabilnych struktur komórkowych;
• przyczynia się do zachowania równowagi w procesach utleniania i redukcji;
• przyczynia się do obniżenia poziomu cholesterolu;
• poprawia przyswajanie witamin;
• wpływa korzystnie na pracę narządów rozrodczych.

Cynk w diecie mężczyzny ma ogromne znaczenie. Znane jest jego działanie wzmacniające układ odpornościowy, poza tym wpływa na popęd seksualny oraz wytrzymałość. Pierwiastek ten działa też korzystnie na produkcję spermy, a także na ruchliwość plemników. Zapobiega również groźnym chorobom prostaty. Cynk jest ponadto pierwiastkiem regulującym metabolizm, a jego poziom wpływa też na tarczycę oraz poziom spalania tłuszczu. Suplementacja cynkiem może okazać się dobrym rozwiązaniem również przy częstych problemach ze snem, a także przy przewlekłym uczuciu zmęczenia oraz chronicznym napięciu.

Za co jeszcze odpowiada cynk? Istotne jest również znaczenie cynku, jeśli chodzi o zdrowy i atrakcyjny wygląd. Pierwiastek ten jest odpowiedzialny między innymi za kondycję skóry i włosów. Uczestniczy m.in. w tworzeniu keratyny, która stanowi ważny składnik elastycznych i mocnych włosów. Cynk ma również korzystny wpływ na stan paznokci - kontrolując metabolizm aminokwasów, sprawia, że stają się one mocne i zdrowe. Sprawdzi się poza tym w walce z trądzikiem różowatym i młodzieńczym, a także w walce z różnymi wypryskami pojawiającymi się na skórze.

Właściwości cynku

Cynk jest pierwiastkiem pełniącym w organizmie człowieka szereg istotnych funkcji. Jak zostało wspomniane we wcześniejszym akapicie, cynk to składnik wielu enzymów, wpływający między innymi na syntezę DNA, RNA oraz hormonów. Pierwiastek ten uczestniczy również w przemianie węglowodanów, białek oraz tłuszczów. Jakie są inne właściwości i zastosowanie cynku? Do najważniejszych można zaliczyć:

• udział w syntezie i zapewnienie prawidłowego funkcjonowania hormonów sterydowych;
• utrzymanie prawidłowej masy ciała poprzez uczestnictwo w przemianach energetycznych;
• dbanie o odpowiednią kondycję skóry;
• korzystny wpływ na działanie układu immunologicznego, nerwowego, krwionośnego i kostnego;
• uczestnictwo w reakcjach odpornościowych organizmu.

Cynk jest niezbędnym pierwiastkiem do prawidłowego rozwoju oraz podziałów komórkowych, poza tym odgrywa ważną rolę w procesie apoptozy komórek. W okresie wzmożonych zachorowań cynk chroniorganizm przed przeziębieniem i grypą, poza tym reguluje ciśnienie krwi. Wspomaga dodatkowo leczenie reumatyzmu, a oprócz tego zapobiega rozwojowi żylaków. Jest również niezbędny do prawidłowego funkcjonowania narządów wewnętrznych, ponadto reguluje cykl miesiączkowy u kobiet.

Warto też wiedzieć, że cynk odpowiada za metabolizm alkoholu, poza tym znane jest również jego działanie zmniejszające toksyczny wpływ metali ciężkich na organizm. Wpływa także na prawidłowe funkcjonowanie zmysłu smaku i węchu, poza tym pobudza do pracy grasicę i trzustkę. Jest także pomocny w leczeniu chorób o podłożu psychicznym, w tym schizofrenii, a także depresji. Łagodzi objawy hemoroidów, zapalenia jelit, osteoporozy oraz wrzodów żołądka.

Cynk w diecie - produkty bogate w cynk

O tym, dlaczego cynk w diecie jest tak ważny, nie trzeba nikogo przekonywać. Dzienne zapotrzebowanie na ten pierwiastek pomaga pokryć zróżnicowana dieta. W czym jest cynk? Pierwiastek ten obecny jest przede wszystkim w produktach takich jak:

• pestki dyni,
• kakao,
• fasola i inne rośliny strączkowe,
• grzyby,
• nerkowce,
• olej lniany,
• pistacje,
• kasza gryczana,
• ciemne pieczywo,
• mleko,
• jaja,
• otręby pszenne.

Odzwierzęce produkty z cynkiem, które warto uwzględnić w swojej diecie, to między innymi ostrygi, wątróbka, mięso wołowe oraz mięso z kurczaka. Do innych cennych produktów z cynkiem zalicza się kraby. Wchłanianie cynku wzrasta na czczo oraz w obecności witaminy B2, witaminy A, a także cytrynianów. Przyswajalność cynku zmniejsza natomiast spożywany alkohol, a także błonnik oraz szczawiany. Oprócz dostarczanego wraz z dietą cynku pierwiastek ten można również znaleźć w suplementach diety, które są dostępne w wielu postaciach. Preparaty z cynkiem nie zastąpią jednak zdrowej i zbilansowanej diety, a spożywanie ich w nadmiarze może przynieść efekt odwrotny do zamierzonego.

Objawy niedoboru cynku

W przypadku spożywania pokarmów ubogich w ten pierwiastek może wystąpić niedobór cynku. Cynk w niedoborze może być również efektem podeszłego wieku, poza tym z niedoborem cynku może wiązać się karmienie piersią, a także częsta i bardzo intensywna aktywność fizyczna. Objawy niedoboru cynku mogą również wystąpić w okresie intensywnego wzrostu oraz przy spożywanym w nadmiarze alkoholu. Do najczęstszych objawów niedoboru cynku u pacjentów zalicza się:

• pogorszenie kondycji włosów,
• obecność białych plamek na paznokciach,
• spadek odporności organizmu i związaną z nim większą podatność na infekcje,
• problemy z nauką i koncentracją,
• zaburzenia smaku i zapachu,
• spadek masy ciała,
• utratę apetytu,
• zaburzenia psychiczne w postaci depresji.

Przy niedoborze cynku w organizmie zwiększa się również podatność na niekorzystne działanie wolnych rodników. Do innych objawów niedoboru cynku zalicza się suchość w ustach oraz pojawiające się problemy skórne. Jeszcze inne objawy wskazujące na niedobór cynku to przewlekłe zmęczenie, spadek libido oraz zmniejszona tolerancja na alkohol.

W przypadku dzieci niedobór tego pierwiastka może objawiać się w postaci wolniejszego wzrostu. Spowolnieniu może również ulec ich rozwój psychomotoryczny. U dzieci z niedoborem cynku może wiązać się także większa podatność na choroby, poza tym mogą też występować częste biegunki.

Kiedy suplementować cynk?

Dobrym sposobem na podniesienie poziomu cynku w organizmie może okazać się suplementacja tego pierwiastka. Wskazaniem do suplementacji są między innymi widoczne gołym okiem objawy niedoboru cynku w organizmie, o których mowa była wcześniej, poza tym suplementacja cynkiem może okazać się dobrym rozwiązaniem np. w czasie rozwoju przeziębienia lub grypy. Suplementy z cynkiem można również stosować jako uzupełnienie kuracji cery, włosów oraz paznokci. Innym wskazaniem do suplementacji cynku są problemy z wrzodami żołądka oraz żylaki. Cynk powinien być także przyjmowany przez osoby mające problem z niedoczynnością tarczycy.

Każdorazowo przed rozpoczęciem przyjmowania suplementów diety zawierających cynk należy skonsultować się z lekarzem, który na podstawie przeprowadzonego wywiadu i wykonania ewentualnych badać zaleci odpowiednią dawkę preparatu. Na rynku można znaleźć suplementy z cynkiem w postaci:

• kapsułek,
• tabletek,
• płynów.

Cynk może wchodzić w reakcje z innymi związkami, dlatego nie jest wskazane przyjmowanie go między innymi z ibuprofenem, glikokortykosteroidami, a także aspiryną i niektórymi lekami moczopędnymi.

Co powoduje nadmiar cynku w organizmie?

Na organizm człowieka niekorzystnie może wpływać zarówno niedobór cynku, jak i jego nadmiar. Dostarczany wraz z dietą cynk najczęściej nie prowadzi do przedawkowania. Cynk w nadmiarze może być natomiast efektem nieprawidłowej suplementacji. Co powoduje nadmiar cynku w organizmie? Zbyt duża ilość cynku w organizmie może przyczynić się do zaburzenia profilu lipidowego, prowadząc do spadku frakcji HDL, która oznacza „dobry” cholesterol, przy jednoczesnym wzroście „złego” cholesterolu, czyli frakcji LDL.

Nadmiar cynku w organizmie może przyczynić się również do zaburzenia gospodarki miedzią, która uczestniczy między innymi w procesie wytwarzania energii w komórkach oraz zapewnia błonom komórkowym ochronę przed uszkodzeniem. Miedź bierze też udział w dezaktywacji wolnych rodników. Nadmiar cynku u niektórych pacjentów może doprowadzić do niedokrwistości, czyli spadku liczby erytrocytów poniżej normy.

Cynk w ciąży - dlaczego jest tak ważny?

Cynk odgrywa istotną rolę również w przypadku kobiet w ciąży. Pierwiastek ten uczestniczy w procesach, które mają na celu podtrzymanie ciąży, ponadto jest niezbędny do prawidłowego rozwoju płodu. Uczestniczy też w procesach kostnienia i mineralizacji tkanek. Niedobór cynku w ciąży może niekorzystnie wpływać na rozwój płodu, poza tym może przyczynić się do poronienia, przedwczesnego porodu oraz doprowadzić do wielu innych komplikacji. Cynk w niedoborze w przypadku przyszłych mam może stać się przyczyną wystąpienia wad rozwojowych układu nerwowego płodu oraz niskiej masy urodzeniowej dziecka.