Puls, inaczej tętno, to bardzo ważny parametr życiowy, który wskazuje ilość uderzeń wykonywanych przez serce w czasie jednej minuty. Puls powinien być regularnie badany przez każdego człowieka, a pojawiające się nieprawidłowości warto konsultować z lekarzem. Puls odbiegający od normy może wskazywać na poważne zaburzenia.

Normy pulsu uznawane za prawidłowe mogą różnić się u różnych pacjentów. Nieco inaczej będzie wyglądać prawidłowy puls osoby dorosłej i dziecka. Na wysokość pulsu mogą wpływać również czynniki innego typu, w tym chociażby ciąża. Regularnie kontrolując wartość pulsu, można w porę wykryć ewentualne nieprawidłowości i wdrożyć działania zaradcze, zanim problem ulegnie nasileniu. Podczas lektury poniższego artykułu dowiesz się, jakie są prawidłowe wartości pulsu u dorosłego człowieka i dzieci, a także co zrobić, by obniżyć lub podwyższyć puls. Wskazujemy również, jakie mogą być przyczyny i konsekwencje pulsu odbiegającego od normy.

Co to jest puls?

Puls,określany często jako tętno, to bardzo ważny parametr, który jest w stanie wiele powiedzieć o kondycji zdrowotnej człowieka. Nie każdy jednak orientuje się, co wspomniany parametr określa, a także jakie są jego prawidłowe wartości. Co to jest puls? Najprościej mówiąc, jest to parametr określający ilość uderzeń, które wykonuje serce w czasie jednej minuty. Prawidłowa wartość pulsu nie jest stała, co oznacza, że może wahać się u poszczególnych grup wiekowych. Wartość pulsu podaje się w uderzeniach na minutę (bpm). Za ogólną normę pulsu uważa się ten mieszczący w granicach 60-100 uderzeń na minutę, jednak szczegóły dotyczące konkretnych grup pacjentów zostaną omówione w dalszej części artykułu. Oczywiście w tym przypadku mowa o pulsie człowieka w stanie spoczynku. Puls może być znacznie wyższy w czasie aktywności fizycznej czy też w związku z działaniem wielu innych czynników.

Liczba uderzeń serca na minutę to nic innego jak częstotliwość bicia serca. Jest to parametr, który jest zatem ściśle powiązany ze zdrowiem tego narządu i jego prawidłowym funkcjonowaniem. Na wysokość pulsu może mieć wpływ wiele czynników, w tym niekoniecznie te związane z wiekiem, ale również te związane ze stylem życia. Gdy puls przekracza normę uznawaną za prawidłową, mowa o tachykardii, która określana jest również jako częstoskurcz. Kiedy natomiast serce wykonuje zbyt mało uderzeń na minutę, czyli mniej niż przyjęta norma, mówi się, że pacjent ma bradykardię. Zarówno tachykardia, jak i bradykardia są wartościami nieprawidłowymi, które wymagają konsultacji z lekarzem i poszerzonej diagnostyki.

Czynniki, które mogą wpływać na wysokość pulsu u człowieka

Jak już wspomniano nieco wcześniej, na prawidłowe tętno człowieka może mieć wpływ wiele różnorodnych czynników. Oczywiście normy pulsu są zależne od wieku, ale na tym nie koniec. Do podwyższenia pulsu może przyczynić się chociażby aktywność fizyczna lub praca fizyczna - w czasie intensywnych ćwiczeń wartość pulsu znacznie rośnie, co wiąże się z tym, że organizm potrzebuje więcej tlenu. Naturalnie podnoszą puls również inne czynniki, w tym chociażby silne emocje, do których można zaliczyć ekscytację, niepokój, strach, zdenerwowanie itd. Serce człowieka zaczyna również niekiedy bić szybciej pod wpływem działania niektórych leków, a także w związku ze spożyciem kofeiny. Puls może podnieść również nikotyna, a poza tym wartość tętna może wzrosnąć po narkotykach. Wiele ze wspomnianych wyżej czynników może również powodować wysokie ciśnienie, choć nie zawsze podwyższony puls idzie w parze z wysokim ciśnieniem i odwrotnie.

Jeśli chodzi natomiast o inne przyczyny nieprawidłowości tętna, wymienić można np. migotanie przedsionków, które znacznie zwiększa ryzyko wystąpienia udaru, a także choroby serca i układu krążenia, arytmię, miażdżycę, anemię, zaburzenia pracy tarczycy, schorzenia metaboliczne, a nawet infekcje czy gorączkę.

Normy pulsu u dorosłego człowieka

Wcześniej wspominano już, że ogólna norma pulsu wynosi 60-100 uderzeń na minutę. Jak jednak wygląda prawidłowy puls u dorosłego człowieka? W przypadku osób dorosłych normy pulsu można ponownie podzielić, uwzględniając wiek - seniorzy będą mieć nieco inną normę niż osoby młode. Ile powinien wynosić puls u dorosłego człowieka? Za normę u osób dorosłych uznawany jest puls wynoszący około 70 uderzeń na minutę. W przypadku osób starszych jednak wspomniana norma jest niższa i wynosi około 60 uderzeń na minutę.

Zarówno zbyt wysoki puls, jak i zbyt niski nie są korzystne dla człowieka - mogą mieć groźne konsekwencje. Bardzo ważne jest zatem, aby regularnie oznaczać wartość pulsu i w razie nieprawidłowości skonsultować się z lekarzem.

Prawidłowe tętno u kobiet w ciąży

W przypadku pacjentek oczekujących dziecka często zauważa się przyspieszone bicie serca i w większości przypadków nie jest to stan patologiczny, a raczej odpowiedź organizmu na specyficzny stan, któremu musi sprostać. Za prawidłowe tętno u kobiet w ciąży uważa się takie, które jest wyższe o około 10-20% od normy tętna przyjętej dla osób dorosłych, zatem może ono przekraczać wartość 80 uderzeń na minutę. Zdarza się nawet, że u niektórych kobiet za prawidłowy puls w ciąży uznaje się ten mieszczący w granicach 90-100 uderzeń na minutę, jednak najlepiej, aby skonsultować go z lekarzem.

Dlaczego u kobiet w ciąży puls jest wyższy? Gdyż serce musi podołać tłoczeniu większej objętości krwi. Dodatkowo do podwyższenia tętna w ciąży mogą przyczyniać się zmiany hormonalne, które zachodzą w organizmie przyszłej mamy. Wyższy puls w ciąży może być również związany ze stresem, który wcale nie należy niestety do rzadkości u kobiet oczekujących dziecka.

Prawidłowe tętno u dzieci i u młodzieży

Warto zaznaczyć, że prawidłowe tętno u dzieci różni się od tętna uznawanego za prawidłowe w przypadku osób dorosłych. Już u płodu za prawidłowe tętno uważa się to mieszczące w granicach 110-150 uderzeń na minutę i także po porodzie da się zauważyć, że wartości są większe niż u dorosłych. Najwyższe tętno mają niemowlęta - w ich przypadku za „normę” uznaje się puls wynoszący aż 130 uderzeń na minutę. Nieco inne będzie natomiast prawidłowe tętn ou dzieci nieco starszych - wówczas za prawidłowe tętno uważa się to wynoszące 100 uderzeń na minutę, czyli da się zauważyć, że z wiekiem normy tętna u dzieci maleją. Tendencja ta utrzymuje się również w kolejnych latach, gdyż prawidłowy puls u młodzieży wynosi już około 85 uderzeń na minutę.

Jak mierzyć puls w sposób prawidłowy?

Regularne mierzenie poziomu pulsu jest bardzo ważne, gdyż pozwoli systematycznie kontrolować jego wartości oraz wdrożyć działania zaradcze, jeśli wspomniane wartości będą odbiegać od przyjętych norm. Nie wystarczy jednak tylko tętno mierzyć - należy robić to prawidłowo, w przeciwnym razie otrzymane wyniki mogą być niemiarodajne. Dobrze również mierzyć puls systematycznie, by lepiej poznać swój organizm i wiedzieć, co jest dla niego „normalne”, a co od normy odbiega. Jak mierzyć puls?

Do pomiaru tego parametru można wykorzystać wiele urządzeń automatycznych. Przykładem może być ciśnieniomierz, który służy do pomiaru ciśnienia tętniczego krwi, a dodatkowo podaje wartość pulsu. Można wyróżnić ciśnieniomierze naramienne i nadgarstkowe - znacznie dokładniejsze wartości podają te naramienne. Puls powinien być mierzony w spoczynku, najlepiej w pozycji siedzącej, po minimum kilkuminutowym odpoczynku. Nie mierzymy pulsu po wchodzeniu po schodach czy też innej aktywności ruchowej, gdyż uzyskana wartość będzie daleka od tej spoczynkowej. Nie bez znaczenia jest również przyjęcie do pomiaru właściwej pozycji ciała.

Puls można również mierzyć, wykorzystując pulsoksymetr, czyli urządzenie napalcowe, mierzące poziom natlenienia krwi i jednocześnie określające wysokość tętna. Pulsoksymetr zakłada się na palec bez pomalowanych paznokci i objawów grzybicy, również wykonując badanie w spoczynku, na siedząco, po wcześniejszym kilkuminutowym odpoczynku.

Na rynku można znaleźć coraz więcej opasek sportowych, które podają wiele parametrów, w tym również puls. Należy jednak podchodzić do pokazywanych przez nie wartości z rezerwą, zwłaszcza gdy nie mówimy o sprzęcie medycznym, który musi spełniać wyśrubowane normy, a o taniej opasce produkcji masowej. Faktem jest, że sporo modeli podaje dość wiarygodne wyniki, ale znacznie więcej smart-urządzeń czy też ich podróbek, jest dalekich od wiarygodnych danych. Decydując się zatem na korzystanie z opasek bądź zegarków mierzących puls, dobrze wybrać produkt wysokiej jakości, a dla pewności dodatkowo kontrolować wyniki jego pomiarów przy pomocy sprawdzonego sprzętu medycznego.

Wartość tętna można również mierzyć manualnie, co jest przydatną umiejętnością, gdy nie mamy dostępu do urządzeń, które mogłyby zrobić to automatycznie. Najłatwiej zrobić to na tętnicy promieniowej lub szyjnej, ale można też wykorzystać tętnicę ramienną, udową, podkolanową lub grzbietową stopy czy też tętnicę piszczelową tylną. Każdorazowo należy wyczuć tętnicę palcami wskazującym i środkowym, po czym należy liczyć liczbę uderzeń, jakie wykona serce w czasie 15 sekund. Otrzymana wartość powinna zostać pomnożona przez 4, co pozwoli określić liczbę uderzeń serca na minutę (bpm).

Jaki jest prawidłowy puls w czasie snu?

Jak już wspomniano wcześniej, na wysokość pulsu ma wpływ wiele czynników, w tym aktywność fizyczna. W czasie aktywności ruchowej puls rośnie, ale w czasie „wyciszenia organizmu” może się obniżyć. U osób śpiących puls zatem obniża się i to w niektórych przypadkach dość znacząco, co wiąże się ze spowolnieniem procesów życiowych, w tym spowolnieniem ilości oddechów na minutę. Osoby mierzące swój puls w nocy (np. dedykowanymi opaskami) mogą zauważyć spadki znacznie odbiegające od tych, które uznaje się za prawidłowe. W większości przypadków nie należy się jednak ich obawiać, gdyż prawidłowy puls u osoby śpiącej może wynosić nawet 40-50 uderzeń na minutę.

Zbyt niski puls - przyczyny

Gdy pacjent ma zbyt niski puls, również powinien mieć się na baczności, chociaż nie w każdym przypadku jest to stan alarmujący. Obniżony puls spoczynkowy występuje chociażby u sportowców i nie jest w tym przypadku stanem patologicznym, a raczej świadczy o dobrej kondycji. Niski puls występuje też naturalnie w czasie snu i również nie trzeba się go obawiać w większości przypadków. Do obniżenia pulsu mogą przyczynić się też niektóre z przyjmowanych przez pacjenta leków, ale niskie tętno może być również powiązane z wieloma stanami chorobowymi. Przykładem może być niedoczynność tarczycy bądź schorzenia układu nerwowego. Niski puls może ponadto występować w przypadku niektórych chorób serca czy też przy niektórych zaburzeniach metabolicznych. Do bradykardii przyczynić może się też hipotermia, a także zaburzenia poziomu elektrolitów.

W przypadku bradykardii pacjent może odczuwać osłabienie i większą męczliwość, a poza tym niejednokrotnie mogą mu również towarzyszyć zawroty głowy, szumy w uszach, problemy z koncentracją i pamięcią, a także bóle głowy. Objawem towarzyszącym bradykardii są ponadto duszności, a nawet omdlenia. Jak podwyższyć zbyt niski puls? Pomocne może być pilnowanie prawidłowego nawodnienia organizmu, zdrowej diety i aktywności fizycznej, a także unikanie stresu. Na spadki pulsu w ciągu dnia może pomóc kofeina i ruch na świeżym powietrzu. W przypadku bardzo niskiego pulsu, który stanowi zagrożenie życia, konieczne może być podanie pacjentowi atropiny. Lekarz może ponadto zdecydować o konieczności wszczepienia stymulatora serca.

Jak obniżyć puls, który jest zbyt wysoki?

Wysoki puls może występować z wielu różnorodnych przyczyn, więc nie należy go lekceważyć. Może przyczyniać się do niego np. niedotlenienie lub odwodnienie, a poza tym może być wynikiem niewydolności serca bądź niewydolności krążenia czy też wad serca. Do tachykardii może się też przyczyniać anemia i znaczna utrata krwi, a poza tym problem ten może być konsekwencją nadczynności tarczycy czy też hipoglikemii. Zbyt wysoki puls niekiedy pojawia się również w przypadku chorób infekcyjnych i może towarzyszyć wysokiej gorączce. Tachykardia często towarzyszy też nadciśnieniu, a poza tym może przyczyniać się do niej fizyczne przemęczenie, a nawet przetrenowanie. Podwyższony puls występuje również u osób narażonych na przewlekły stres, a także u pacjentów po zawale serca.

Jeśli pacjent ma zbyt wysoki puls, powinien wprowadzić w swojej codzienności zmiany, które mogą pomóc w jego obniżeniu do poziomu uznawanego za prawidłowy. Jak obniżyć puls? Istnieje wiele możliwości obniżenia pulsu, a wśród nich można wymienić:

techniki relaksacyjne, które pomogą ograniczyć wpływ stresu na organizm i zredukować napięcie emocjonalne;

jogę, która pomoże wyciszyć umysł i odstresować się, a także uzyskać równowagę emocjonalną;

wprowadzenie ćwiczeń oddechowych;

ograniczenie picia kawy i czarnej herbaty, a także wyeliminowanie napojów energetycznych;

pilnowanie prawidłowej diety oraz aktywności fizycznej;

stosowanie leków regulujących pracę serca (na wskazanie lekarza).

Czym grozi zbyt wysokie tętno? Miej rękę na pulsie i zapobiegaj powikłaniom!

Zbyt wysokie tętno spoczynkowe nie powinno być lekceważone, gdyż może wskazywać na wiele stanów patologicznych (wspomniane wyżej) i może mieć groźne konsekwencje. Wśród objawów wysokiego pulsu wymienić można osłabienie i spłycony oddech, a także pojawienie się zimnych potów i kołatania serca. Do rzadkości w tym przypadku nie należą duszności, a poza tym pojawić może się ból w okolicy mostka.

Zdecydowanie nie można lekceważyć tachykardii, gdyż może stanowić zagrożenie dla zdrowia, a nawet dla życia. Czym grozi zbyt wysokie tętno? Może skutkować między innymi bardzo poważnymi zaburzeniami pracy serca, przyczyniając się do niewydolności krążeniowej czy też prowadząc do zawału mięśnia sercowego. Jakie jest tętno przy zawale serca? Nie jest to parametr stały i mogą na niego rzutować także inne czynniki. W trosce o swoje zdrowie i bezpieczeństwo należy więc przede wszystkim regularnie mierzyć puls i reagować w przypadku zaobserwowania wartości, które odbiegają od normy - to podstawa prewencji, która może nawet uratować życie.