Przepuklina jest dość powszechnie występującym problemem zdrowotnym. Częściej dotyka mężczyzn niż kobiety. Szacuje się, że u kobiet ryzyko pojawienia się przepukliny może być ponad dwukrotnie niższe. Wyróżnia się kilka rodzajów przepuklin. Nieleczona przepuklina może spowodować poważne konsekwencje dla zdrowia człowieka. W poniższym artykule przeczytacie o tym, czym są przepukliny i czy można samemu je rozpoznać. Na jakie objawy powinniśmy w szczególności zwrócić uwagę? Jak wygląda leczenie przepukliny?

Przepuklina – co to jest?

Przepuklina to nieprawidłowe przemieszczenie się i uwypuklenie organów lub ich fragmentów na zewnątrz ciała, przez osłabioną ścianę jamy ciała. Przepukliny tworzą widoczne i wyczuwalne pod skórą owalne zmiany - wybrzuszenia, tak zwane worki przepuklinowe. Miejsce, przez które przemieszcza się narząd lub jego fragment, nazywamy wrotami przepukliny. Najczęściej diagnozowanym rodzajem przepukliny jest przepuklina brzuszna. W tym przypadku worek przepuklinowy jest zbudowany z otrzewnej i zawiera zazwyczaj fragmenty jelita. Przepukliny powstają w miejscach, które są fizjologicznie cieńsze, mniej wytrzymałe. Są to często obszary, przez które przenikają duże naczynia, nerwy, jak na przykład pachwiny. Poza tym do powstania przepuklin predysponują również takie obszary, jak okolice powrózka nasiennego, okolice pępka oraz kresy białej. Powstaniu przepukliny sprzyjają dodatkowe czynniki, takie jak podwyższone ciśnienie w jamie brzusznej oraz czynniki genetyczne. Zwiększone ciśnienie powoduje wypychanie i uwypuklenie narządów lub ich fragmentów na zewnątrz. Obserwuje się to u pacjentów z przewlekłymi zaparciami, chorobami układu oddechowego objawiającymi się przewlekłym kaszlem, palaczy papierosów, pacjentów otyłych, kobiet w ciąży. Również osoby dorosłe w podeszłym wieku znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka, z powodu wiotczenia mięśni wraz z wiekiem. Do czynników sprzyjających powstaniu przepuklin zalicza się także choroby zapalne układu moczowo-płciowego oraz operacje w obrębie jamy brzusznej.

Rodzaje przepukliny

Jest kilka klasyfikacji przepuklin. Wyróżniamy:

  • przepukliny wrodzone – o podłożu genetycznym, mogące rozwijać się już w życiu płodowym;
  • przepukliny nabyte – powstające w trakcie życia, powodowane przez czynniki ryzyka wymienione w poprzednim akapicie;
  • przepukliny pooperacyjne – powstają w wyniku osłabienia ścian jamy ciała, na skutek przeprowadzonego zabiegu operacyjnego;
  • przepukliny odprowadzalne – można ją ręcznie odprowadzić do właściwego położenia, na przykład do jamy brzusznej;
  • przepukliny nieodprowadzalne – nie można ich ręcznie odprowadzić do właściwego położenia;
  • przepukliny uwięźnięte – powstają, gdy wrota przepukliny zostają zablokowane przez jej zawartość;
  • przepukliny zadzierzgnięte – mówimy o nich wtedy, gdy dochodzi do ucisku worka przepuklinowego i naczyń krwionośnych.

Z uwagi na miejsce występowania przepukliny wyróżniamy między innymi:

przepuklinę pachwinową – jest to jedna z najczęściej występujących rodzajów przepukliny brzusznej w populacji i może dotyczyć nawet 60% wszystkich przypadków. Powstaje w wyniku uwypuklenia jelita lub innych organów jamy brzusznej w okolicy kanału pachwinowego. Zmiany mają owalny kształt. Przepukliny pachwinowe dzielimy na wrodzone i nabyte lub skośne i proste. U osób dorosłych mają one zazwyczaj charakter nabyty. U dzieci częściej diagnozuje się przepukliny o charakterze wrodzonym;
 

  • przepuklinę udową – jest rzadszym rodzajem przepukliny (około 5% przypadków przepukliny brzusznej). Ten rodzaj przepukliny u mężczyzn jest rzadszy. Powstaje w wyniku przesunięcia narządów jamy brzusznej lub jej fragmentów przez kanał udowy w okolicy górnej lub przyśrodkowej części uda. Objawia się bólem w okolicy pachwiny. Ból nasila się po aktywności fizycznej, przy uciążliwym kaszlu lub podczas wypróżniania;
     
  • przepuklinę pępkową – powstaje w wyniku przesuwania się narządów jamy brzusznej głównie otrzewnej pod skórą. Najczęściej występuje u noworodków na skutek niezrośnięcia pierścienia pępkowego zaraz po porodzie. Mija zwykle samoistnie. Rzadziej występuje u osób dorosłych. Objawy przepukliny pępkowej u noworodków mają postać wybrzuszenia i zwykle mijają samoistne do 12 miesiąca życia (z uwagi na wzmocnienie mięśni brzucha). U osób dorosłych przepuklina pępkowa przyjmuję formę twardych zmian. Towarzyszy jej ból oraz napięcie;
     
  • przepuklinę kresy białej – występuje wzdłuż linii środkowej ciała, łączącej mostek ze spojeniem łonowym. Przepuklina ma postać niewielkiej zmiany, przypominającej guzek. Towarzyszą jej delikatny ból, dyskomfort w okolicy nadbrzusza i pępka nasilający się po intensywnym wysiłku, uporczywym kaszlu czy też przewlekłych zaparciach;
  • przepuklinę w bliźnie pooperacyjnej – jest to powikłanie występujące w obrębie blizny po zabiegu operacyjnym, podczas którego doszło do przecięcia powięzi. Charakterystycznym objawem jest pojawienie się guzka pod skórą, ból i uczucie ciągnięcia;
     
  • przepuklinę przeponową – powstaje w wyniku przemieszczenia się organów z jamy brzusznej do klatki piersiowej przez rozwór przeponowy;
     
  • przepuklinę oponową – powstaje w wyniku uwypuklenia na zewnątrz struktur z wewnętrznej części kanału kręgowego;

 

  • przepuklinę jądra miażdżystego – powstaje w wyniku degeneracji dysków międzykręgowych;
     
  • przepuklinę Spiegla – to rzadziej występujący rodzaj przepukliny. Powstaje w powięzi Spiegla, pośrodku mięśni brzucha. Przepuklina Spiegla może nie być od razu widoczna jako wybrzuszenie lub guzek, co przekłada się na jej późną wykrywalność;
     
  • przepuklinę rozetną – występuje w obszarze wcześniejszej operacji. Powstaje w wyniku nacięcia, gdy ściana brzucha zostanie osłabiona chirurgicznie lub gdy nacięcie chirurgiczne zostanie zakażone. Przepukliny po nacięciach są stosunkowo częste i mogą rozwinąć się po operacji.  Zwykle występują wzdłuż pionowych nacięć. 
     

Objawy przepukliny

Pierwsze objawy przepukliny mogą być trudno dostrzegalne i zależą od miejsca jej występowania. Początkowo pojawia się dyskomfort objawiający się bólem, który może się nasilać po wysiłku fizycznym, podczas kichania lub kaszlu. W miarę czasu, jak choroba postępuje, pojawia się charakterystyczne uwypuklenie i wyczuwalny pod skórą guz. Na tym etapie rozwoju choroby dolegliwości bólowe są bardziej odczuwalne. Ponadto, oprócz wspomnianego bólu, chory może odczuwać także uczucie ciągnięcia, pieczenie, wzdęcia, zaczerwienienie w okolicy przepukliny, ból w klatce piersiowej, zgagę, odbijanie.

Diagnostyka przepukliny

Wstępna diagnoza przepukliny opiera się na badaniu i wywiadzie lekarskim. W ramach dalszej diagnostyki, przeprowadza się badania obrazowe, na przykład badanie USG mające na celu dokładne zbadanie powstałej zmiany. Należy podkreślić, że pierwszym niepokojącym sygnałem, który powinien nas skłonić do konsultacji lekarskiej jest wyczucie nawet niewielkich zmian pod skórą. Może to być pierwszy sygnał świadczący o wczesnym etapie rozwoju choroby. U niektórych chorych wykonuje się także tomografię komputerową, rezonans magnetyczny.

Leczenie przepukliny

Jak już wspomniano, problem przepuklin wydaje się dość częsty. Brak wdrożenia odpowiedniego leczenia może skutkować poważnymi konsekwencjami dla zdrowia. Stąd istotne jest zgłaszanie lekarzowi niepokojących zmian. Leczenie przepukliny zależy w znacznym stopniu od jej rodzaju. Obecnie nie ma dostępnych leków do bezpośredniego leczenia przepuklin. Można wyróżnić metody operacyjne oraz zachowawcze, choć zdania co do drugiego wariantu są podzielone. Leczenie zachowawcze jest stosowane w przypadku małych zmian. Nie w każdym przypadku wymagana jest operacja. Dobrym przykładem jest przepuklina pępkowa, która występuje u noworodków i nie wymaga interwencji lekarskiej. Zmiany zwykle same ustępują. W ramach leczenia objawowego, można stosować środki uśmierzające ból lub wyroby medyczne, które łagodzą dyskomfort i ułatwiają funkcjonowanie w codziennym życiu. Wymienia się tu pasy przepuklinowe, które stabilizują obszary, w którym powstają zmiany. Korzystanie z takich rozwiązań wymaga jednak konsultacji lekarskiej, z uwagi na indywidualne podejście do każdego przypadku. Najskuteczniejszą formą leczenia większości przepuklin pozostaje zabieg operacyjny. Celem operacji jest odprowadzenie przepukliny do jamy ciała lub usunięcie jej zawartości. Obecnie najpopularniejszy jest zabieg z użyciem metody beznapięciowej, która polega na wykorzystaniu syntetycznych siatek polipropylenowych, które wzmacniają i stabilizują ściany jam ciała. Kiedyś znacznie częściej wykorzystywano w zabiegach operacyjnych metodę napięciową, która wykorzystywała własne tkanki pacjenta. Ze względu na duże ryzyko nawrotu choroby, obecnie jest rzadko stosowana. Operacje przepuklin pachwinowych i udowych wykonuje się w znieczuleniu miejscowym, podpajęczynówkowym lub ogólnym. Z kolei zabiegi przepukliny kresy białej i pępkowej przeprowadza się tylko w znieczuleniu ogólnym. Przepukliny można również operować metodą laparoskopową. Szczególnie niebezpieczne dla naszego zdrowia są przepukliny zadzierzgnięte, które objawiają się nagłym silnym bólem w okolicy przepukliny, zaczerwienieniem oraz obrzękiem skóry nad przepukliną. Dodatkowo mogą się pojawić nudności, wymioty, zaparcia. Brak odpowiedniego leczenia może spowodować przyrośnięcie ściany worka do wrót przepukliny i uniemożliwić tym samym jej odprowadzenie do jamy brzusznej. W dalszej konsekwencji może to spowodować niedrożność przewodu pokarmowego i doprowadzić do martwicy jelit.

Leczenie operacyjne nie gwarantuje pełnej skuteczności. U niektórych pacjentów może dojść do odnowy przepukliny. Leczeniem nawrotu przepukliny jest również operacja. Kolejny zabieg może być trudniejszy. Każdy zabieg chirurgiczny może powodować powikłania, takie jak choćby krwiaki. Dalszą konsekwencją może być zakażenie bakteryjne powstałej rany i rozwój ropni. W takiej sytuacji konieczne jest nacięcie i zdrenowanie ropnia oraz leczenie antybiotykami. Kolejnym możliwym powikłaniem jest odrzut siatki z tworzywa sztucznego. U pacjentów po operacjach mogą utrzymywać się dolegliwości bólowe, spowodowane ingerencją chirurgiczną i gojeniem się rany. W rzadszych sytuacjach może dojść do przecięcia nerwów czuciowych i w konsekwencji zaburzenia czucia. W okolicy blizny może powstać obszar znieczulicy, czyli obszar skóry, którego chory nie czuje albo przeczulicy, czyli obszar skóry, w którym chory odczuwa nadmiernie ból.

Czas oczekiwania na operację przepukliny w ramach programu NFZ wynosi do kilku miesięcy. Zabieg można wykonać prywatnie, zazwyczaj w znacznie bliższym terminie. Wśród zaleceń pooperacyjnych wymienia się ograniczenie aktywności fizycznej. Zwykle zaleca się unikania wysiłku fizycznego przez okres od 2 tygodni do miesiąca po operacji, a następnie unikanie dużego wysiłku przez okres do około 3 miesięcy, by ograniczyć ryzyko wzrostu ciśnienia w jamach ciała.


Jak zapobiegać przepuklinie?

Wprowadzenie zasad zdrowego stylu życia może zmniejszyć wpływ czynników ryzyka przepukliny u osób szczególnie narażonych. Wśród nich wymienia się rzucenie palenia tytoniu, regularną aktywność fizyczną (dostosowaną do indywidualnych potrzeb), utratę masy ciała (w razie otyłości i nadwagi) oraz zbilansowaną odpowiednio dietę, przeciwdziałającą powstawaniu zaparć. Zwiększenie spożycia błonnika w pokarmie może pomóc złagodzić zaparcia, które z kolei mogą powodować nadwyrężenie podczas wypróżnień. Żywność bogata w błonnik to pełnoziarniste pieczywo, owoce oraz warzywa. Zmiany w diecie mogą również pomóc w objawach przepukliny rozworu przełykowego. Zaleca się by unikać dużych i ciężkostrawnych posiłków, nie kłaść się ani nie schylać się po posiłku i utrzymywać prawidłową masę ciała. W przypadku osób borykających się z przewlekłymi chorobami układu oddechowego, takimi jak przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), astma, istotna jest właściwa kontrola choroby, by ograniczyć nadmierny i intensywny kaszel, który może spowodować wzrost ciśnienia w jamach ciała i tym samym sprzyjać powstawaniu przepuklin.