Czym jest kolagen? Właściwości i działanie kolagenu na organizm

Na rynku znaleźć można różnego rodzaju suplementy z kolagenem oraz kosmetyki z jego zawartością. Poziom kolagenu w organizmie spada wraz z wiekiem, poza tym do jego obniżenia przyczynia się również niezdrowy tryb życia, stres i wiele innych czynników. Ubytki kolagenu zauważyć można między innymi, patrząc na starzejącą się skórę człowieka, jednak kolagen ważny jest dla organizmu nie tylko w kontekście urody, ale również dla kondycji zdrowotnej i prawidłowego funkcjonowania wielu układów. Co to jest kolagen i jakie posiada właściwości? Dlaczego właściwy poziom tego białka w organizmie jest tak ważny i na co pomaga kolagen szczególnie? Informacje na ten temat znaleźć można poniżej. 

Co to jest kolagen?

Kolagen jest białkiem charakterystycznym dla wielokomórkowych organizmów zwierzęcych. Jest też białkiem bardzo istotnym dla każdego, na co wskazuje m.in. fakt, że w organizmie ssaków zajmuje około ¼-⅓ całkowitej masy wszystkich białek. Kolagen stanowi między innymi budulec skóry, poza tym znaleźć można go w naczyniach krwionośnych, chrząstkach, ścięgnach, a nawet w zębach czy kościach. 

Przyjęło się, że mówiąc „kolagen”, mamy na myśli białko, jednak należy wiedzieć, że mianem „kolagen” nie określa się jednego białka o stałej strukturze – termin ten odnosi się raczej do grupy białek. Wymienić można różne typy kolagenów, które różnią się budową oraz funkcją. Wyróżnić można ponad 28 różnych typów kolagenu u samego człowieka. Białka określane mianem kolagenu są nierozpuszczalne w wodzie i tworzą włókna podłużne lub luźną sieć włókien.

Najpowszechniejszym typem kolagenu jest kolagen typu 1, czyli białko znajdujące się w skórze zwierząt, ich kościach oraz ścięgnach – stanowi nawet 90% ogólnego kolagenu znajdującego się w ciele człowieka. W chrząstce zwierząt, stawach i krążkach międzykręgowych znaleźć można natomiast kolagen typu II, a kolagen typu III stanowi budulec włókien siateczkowatych naczyń krwionośnych i skóry. Kolagen typu IV znajduje się w błonie podstawnej, a kolagen typu V istotny jest między innymi dla budowy łożyska. Białka kolagenowe podzielić można dodatkowo na dwie grupy – są to kolageny fibrylarne, które występują najczęściej (np. kolageny typu I, II, III i V), a także kolageny niefibrylarne. 

Właściwości kolagenu

Kolagen jest bardzo ważny dla organizmu – to dzięki niemu tkanki są odporne na rozciąganie. Jest to podstawowy składnik tkanki łącznej, który tworzy podstawowe spoiwo łączące ze sobą poszczególne komórki. Właściwości kolagenu nie ograniczają się jednak wyłącznie do utrzymania struktury tkanek i narządów, czy też do wypełniania przestrzeni międzykomórkowych. Kolagen bierze udział w gojeniu się ran, gdyż ma znaczenie dla procesów krzepnięcia krwi. Jest również istotny dla odpowiedniej gęstości kości, ich sztywności i wytrzymałości, a oprócz tego wspomaga procesy naprawcze tkanki chrzęstnej, ma wpływ na kondycję i funkcjonowanie stawów, a poza tym odpowiada za kondycję i wygląd skóry. Właściwości białek kolagenowych mają również wpływ na pracę układu immunologicznego, poza tym białka te mogą przyczyniać się do spowolnienia procesów nowotworowych. 

Jak działa kolagen w organizmie?

Przez wiele osób kolagen nazywany bywa białkiem młodości, co nie jest przypadkowe, gdyż niewątpliwie jego odpowiedni poziom w organizmie ma znaczenie, jeśli chodzi o wygląd skóry. Dzięki kolagenowi w odpowiednich ilościach skóra jest gładka, napięta i elastyczna. Kolagen na skórę działa bardzo korzystnie, ale ważny jest też dla innych tkanek:

• To między innymi od właściwego poziomu tego białka w organizmie zależy, jak funkcjonują stawy, gdyż stanowi składnik mazi stawowej i ważny jest dla elastyczności chrząstki stawowej oraz jej wytrzymałości. 
• Kolagen odpowiada też za to, jak goją się u pacjenta rany, czy też złamania. 
• Kolagen istotny jest również dla pracy układu odpornościowego i redukuje ryzyko wnikania do organizmu chorobotwórczych mikroorganizmów.
• Ma znaczenie też dla odpowiedniej kondycji i funkcjonowania naczyń krwionośnych, poza tym chroni narządy wewnętrzne oraz odpowiada za stabilizację ich położenia. 
• Może też wpływać na transport niektórych składników leków.

Dieta kolagenowa – w jakich produktach jest najwięcej kolagenu?

By zadbać o prawidłowy poziom kolagenu w organizmie, warto skupić się na jakości swojej codziennej diety. Kolagen można dostarczyć do organizmu, spożywając produkty pochodzenia zwierzęcego – jest obecny w skórze, kościach i chrząstkach zwierząt. Produkty zawierające w składzie kolagen to między innymi żelatyna spożywcza oraz galaretki, a także kurze łapki, poza tym znajdziemy dużo kolagenu w podrobach. Kwestią wymagającą poszerzenia badań jest natomiast to, czy dostarczany z pożywieniem kolagen faktycznie bezpośrednio przyczynia się do wzrostu poziomu tego białka w organizmie. 

Skupić się należy nie tylko na tym, w jakich produktach jest najwięcej kolagenu, ale również na spożywaniu produktów bogatych w substancje korzystnie wpływające na poziom kolagenu w organizmie i jego działanie. Przede wszystkim w diecie nie powinno zabraknąć witaminy C, gdyż przyczynia się ona do większego wytwarzania kolagenu. Ważna jest również witamina E, której działanie przyczynia się do redukcji problemu sztywnienia włókien kolagenowych. Niezwykle istotne jest też pilnowanie przyjmowania odpowiedniego poziomu płynów, poza tym nie bez znaczenia jest prawidłowa obróbka pokarmów – lepsze jest na przykład ich gotowanie niż smażenie.

Co niszczy kolagen w organizmie?

W organizmie naturalnie wraz z wiekiem dochodzi do spadku poziomu kolagenu. Jest to związane z tym, że z czasem maleje zdolność do naturalnej produkcji kolagenu przez organizm, co może mieć swój początek już ok. 25-30 roku życia, poza tym na poziom tego białka w organizmie wpływ może mieć wiele czynników. Co niszczy kolagen w organizmie? Przyczyniać może się do tego między innymi stres, poza tym problem stanowić może promieniowanie słoneczne, niewielka ilość snu i wypoczynku, a nawet zanieczyszczenie powietrza, czy też działanie niektórych toksyn. Nie bez znaczenia są również błędy dietetyczne i nieodpowiedni styl życia. Nie każdy wie, ale odpowiedzią na pytanie, co jest przyczyną niedoboru kolagenu, mogą być również predyspozycje genetyczne. Niekorzystnie na poziom kolagenu w organizmie wpływa również palenie tytoniu oraz nadużywanie alkoholu, poza tym niekorzystnie działa też intensywny wysiłek fizyczny.

Jakie są objawy braku kolagenu?

Niedobór kolagenu może mieć groźne konsekwencje, dlatego warto zadbać o to, by białka tego nie zabrakło. Jeśli kolagen w organizmie obecny będzie w zbyt małych ilościach, widoczne będzie to między innymi na skórze, a raczej na jej kondycji. Jakie są objawy braku kolagenu? Przede wszystkim skóra staje się widocznie wiotka i traci swoją elastyczność oraz jędrność. Staje się również bardziej przesuszona, a na jej powierzchni zaczynają się pojawiać zmarszczki oraz bruzdy. 

Brak kolagenu w organizmie w odpowiednich ilościach może również skutkować dolegliwościami bólowymi stawów i problemami z ich prawidłowym funkcjonowaniem, poza tym może być zauważalny przy trudniejszym gojeniu się ran czy złamań. Niedobór kolagenu może też objawiać się problemami z układem krążenia, a dodatkowo można zauważyć pogorszenie kondycji włosów i paznokci. Zbyt niski poziom kolagenu może również skutkować zaburzeniami koncentracji i zapamiętywania, a dodatkowo sprzyja niektórym schorzeniom, w tym osteoporozie oraz zespołowi nieszczelnego jelita.

Suplementacja kolagenu – co warto wiedzieć?

Jeśli z jakiegoś powodu pacjent nie jest w stanie z dietą uzupełnić malejącego poziomu kolagenu w organizmie i ewidentnie odczuwa dolegliwości związane z niedoborem tego białka, postawić można na suplementację. Jak odbudować kolagen? Pomóc mogą dostępne w aptekach suplementy diety z kolagenem, jednak należy zwrócić szczególną uwagę na ich skład. Kolagen w tabletkach dostępny w aptekach to zazwyczaj produkty hydrolizowane, dzięki czemu cząsteczki lepiej się wchłaniają. Niektóre z nich nie tyle same uzupełniają poziom kolagenu w organizmie, co przyczyniają się do tego, aby organizm samodzielnie produkował to białko w większych ilościach. 

Suplementacja kolagenu może okazać się wskazana między innymi przy problemach ze stawami oraz dolegliwościach ze strony układu kostnego. Suplementy z kolagenem rozważyć powinni również sportowcy, gdyż oni szczególnie podatni są na różnego rodzaju urazy. Suplementy z kolagenem przyjmuje się też w celu wspierania kondycji skóry, włosów i paznokci, a także w celu uelastycznienia naczyń krwionośnych. 

Na rynku spotkać można zarówno kolagen wołowy i wieprzowy, jak i kolagen drobiowy oraz rybi. Ze względu na najbardziej zbliżoną strukturę do kolagenu ludzkiego szczególnie polecany jest kolagen rybi. Kolagen rybi (zwany też morskim) ma dużą przyswajalność, a dzięki temu też działa najskuteczniej. W aptekach znaleźć można zarówno suplementy z czystym kolagenem, jak i preparaty złożone, które w swoim składzie posiadają też inne cenne dla zdrowia składniki, w tym między innymi kwas hialuronowy czy witaminę C.

Decydując się na suplementację kolagenu, należy mieć na uwadze, że nie tylko jego niedobór może być odczuwalny negatywnie przez organizm, ale również jego nadmiar. Co prawda do nadmiaru kolagenu w organizmie dochodzi rzadko, jednak może on skutkować tendencją do pojawiania się bliznowców (przerośnięte rozrosty w miejscu urazu, które obejmują też skórę nieuszkodzoną), poza tym nie są wykluczone zmiany dotyczące tkanki łącznej oraz tkanki chrzęstnej. 

Czy kolagen ma przeciwwskazania i skutki uboczne?

Nie każdy powinien przyjmować suplementy z kolagenem. Przeciwwskazaniem jest nadwrażliwość na składniki danego preparatu. Pacjentki w ciąży i karmiące piersią również powinny na jakiś czas zrezygnować z suplementacji kolagenu. 
Decydując się na suplementację, należy też mieć świadomość, że kolagen może u niektórych osób wywoływać pewne skutki uboczne. Zaliczyć można do nich między innymi dolegliwości bólowe mięśni i stawów, a także nieprzyjemny posmak w ustach, czy też osłabienie. Kolagen może też przyczyniać się do reakcji alergicznych.