Właściwości zdrowotne i zastosowanie topinamburu

Co to jest topinambur?

Topinambur, jest znany również jako słonecznik bulwiasty (Helianthus tuberosus L.), karczoch jerozolimski, ziemna gruszka. To roślina jadalna, z rodziny astrowatych. Pochodzi pierwotnie z Ameryki Północnej. Topinambur trafił do Europy już w XVII wieku i od lat jest wykorzystywany ze względu na swoje walory smakowe, ale także z uwagi na bogactwo minerałów, witamin i właściwości zdrowotne. Dziko rosnący topinambur można spotkać w Kanadzie, Europie, Ameryce Południowej i Środkowej, w Nowej Zelandii, w Chinach, Iranie oraz Japonii. Topinambur jest bardzo łatwy w uprawie, dobrze znosi zmienne warunki klimatyczne i niską temperaturę. Jadalną częścią roślin są bulwy, których wewnętrzna część może być żółta, biała, czerwona lub niebieska. Mają słodki, orzechowy smak, który może przypominać karczocha. W Polsce uprawia się dwie odmiany słonecznika bulwiastego: Albik - o białych, maczugowatych bulwach oraz Rubik, która ma nieregularne, owalne, fioletowe bulwy. W poniższym wpisie zostaną przedstawione właściwości zdrowotne i korzyści wynikające ze stosowania topinamburu.

Właściwości zdrowotne

Korzeń topinamburu jest nie tylko wykorzystywany w przygotowaniu potraw kulinarnych, ale stanowi także surowiec o bogatym składzie i właściwościach zdrowotnych. Jest on szczególnie uznany w diecie dla diabetyków. Topinambur zawiera dużo wody, węglowodanów, białek i mało tłuszczu. Najwięcej cennych składników znajduje się pod skórką. Wiele doniesień naukowych wskazuje również na jego możliwe korzystne działanie u osób chorujących na niektóre nowotwory. Za właściwości prozdrowotne odpowiadają między innymi witaminy (A, C, E, K, z grupy B – tiamina, niacyna, B6, kwas foliowy, ryboflawina) oraz minerały (cynk, magnez, potas, sód, żelazo, fosfor). Bulwy topinamburu są również bogate w polisacharyd – inulinę, która jest prebiotykiem, stanowi pożywkę dla bakterii (m.in. Bifidobacterium, Lactobacillus) i pobudza wzrost mikroflory jelitowej. Bulwa topinamburu zawiera około 17 % inuliny. Inulina wykazuje również działanie przeciwcukrzycowe, przeciwmiażdżycowe, poprawia perystaltykę przewodu pokarmowego i reguluje wypróżnianie. Ponadto, daje uczucie sytości i zmniejsza łaknienie, co jest wykorzystywane w dietach odchudzających. Wiąże na swojej powierzchni szkodliwe związki i toksyny, przez co ułatwia ich wydalanie z organizmu.

Podsumowując, topinambur korzystnie wpływa na:

• obniżenie poziomu cukru we krwi,
• obniżenie cholesterolu we krwi,
• prawidłowe ciśnienie krwi,
• pracę układu pokarmowego,
• przemianę materii,
• wzrost i aktywność mikroflory jelit,
• pracę układu nerwowego,
• odporność organizmu,
• oczyszczanie organizmu z toksyn.

Zastosowanie topinamburu. Na co jest dobry topinambur?

Przedstawione powyżej właściwości prozdrowotne omawianego topinamburu przekładają się na jego zastosowanie w lecznictwie, diecie i codziennym życiu. Czy topinambur obniża cukier? Czy cukrzyk może jeść topinambur? Otóż, tak. Topinambur jest polecany osobom chorującym na cukrzycę typu 2, z uwagi na zawartość inuliny, która reguluje poziom cukru po spożytym posiłku i zmniejsza wchłanianie glukozy. W organizmie inulina przekształca się we fruktozę, która jest dobrze tolerowana przez diabetyków i zmniejsza insulinooporność.

Topinambur jest również polecany osobom zmagającym się z nadwagą, otyłością oraz dla tych, którzy chcą po prostu schudnąć. W dużej mierze za to zastosowanie odpowiada wspomniana już inulina, która jest niskokaloryczna. W niewielkim stopniu wchłania się w jelicie cienkim, pęcznieje i wypełnia przewód pokarmowy dając tym samym uczucie sytości oraz zmniejsza łaknienie. Poza tym, prawidłowy rozwój mikroflory jelitowej, który wspiera inulina, wpływa na prawidłowe trawienie, reguluje perystaltykę jelit i chroni przed zaparciami, co dodatkowo sprzyja walce z dodatkowymi kilogramami. Dieta bogata w inulinę sprzyja eliminacji bakterii chorobotwórczych, które wywołują biegunki i zapalenie jelita grubego. W konsekwencji może zapobiec polipom i owrzodzeniom. Pozostając w temacie inuliny jako ważnego składnika topinamburu, należy podkreślić jej rolę w obniżaniu tzw. „złego” cholesterolu LDL i tym samym, w przeciwdziałaniu miażdżycy, chorobom układu krążenia (w tym nadciśnieniu tętniczemu). Inulina pozwala na utrzymanie prawidłowego funkcjonowania gospodarki lipidowej organizmu. Obniża pH jelit, dzięki czemu składniki mineralne lepiej się rozpuszczają w jelicie i lepiej się wchłaniają. W konsekwencji prowadzi to do poprawy mineralizacji kości i zmniejszenia ryzyka osteoporozy. Korzystny wpływ na normalizację ciśnienia tętniczego krwi może również wywierać zawarty w korzeniach topinamburu potas.

Zawarte w topinamburze witaminy z grupy B korzystnie wpływają na funkcje układu nerwowego, wspomagając koncentrację, redukując stres. Wyniki wielu badań naukowych wskazują również na możliwe działanie cytotoksyczne i przeciwnowotworowe topinamburu.

Topinambur wykazuje także działanie immunomodulacyjne i wspomaga odporność organizmu. Działanie to jest związane z korzystnym wpływem na bakterie jelitowe oraz fermentacją inuliny do krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych. Inulina działa także bezpośrednio na komórki układu odpornościowego znajdujące się w obrębie przewodu pokarmowego oraz na wydzielanie związków o działaniu przeciwzapalnym.

Słonecznik bulwiasty można stosować u chorych na fenyloketonurię, ze względu na brak fenyloalaniny i tyrozyny.

Skutki uboczne przy stosowaniu topinamburu

Pomimo wielu korzyści płynących ze spożywania topinamburu, należy pamiętać, że jak większość surowców może spowodować działania niepożądane. Dotyczy to jednak sytuacji, w których nastąpi nadmierne spożycie bulw topinamburu. Wówczas obserwuje się takie działania niepożądane jak biegunka czy wzdęcia. Jest to ściśle związane z przekroczeniem maksymalnej, dobowej porcji inuliny – około 30 g.

Topinambur jak używać go w kuchni?

Bulwy topinamburu są soczyste i mają delikatny, słodki, orzechowy smak, przypominający karczochy. Zatem jak dobrze przyrządzić topinambur w kuchni? Bulwy topinamburu można gotować, smażyć, piec, dusić. Można go spożywać również na surowo. Warto używać topinamburu, którego bulwy mają jasnobrązowy kolor. Korzenie fioletowe wykorzystuje się głównie do tworzenia paszy dla zwierząt. Skórka bulw topinamburu zawiera najwięcej wartości odżywczych – minerałów i witaminy, dlatego korzystnie jest go nie obierać, jedynie oczyścić, z brudu, włosków i umyć. Bulwy topinamburu można skropić sokiem z cytryny, żeby nie zrobiły się ciemne.

Korzeń topinamburu z powodzeniem zastępuję tradycyjne ziemniaki. Ugotowane bulwy można wykorzystać jako dodatek do dania głównego oraz jako składnik zup. Topinambur gotuje się dwa razy krócej niż tradycyjne ziemniaki. Można również przygotować z niego frytki – analogicznie do tych tradycyjnych, krojąc w cienkie pasma, smażąc na rozgrzanym i głębokim oleju.

Topinambur stanowi też dodatek do sałatek. Bulwy można również kisić: oczyszczone bulwy należy włożyć do słoika i zalać je posoloną wodą (przyjmuje się na 1 litr wody – 1 łyżkę soli). Dodać po 1 ząbku czosnku i 1 niewielki kawałek chrzanu. Słoiki należy przechowywać w ciepłym miejscu, tak aby topinambur mógł się ukisić.

Popularny jest także przepis na zupę krem z bulw topinamburu:

Korzeń topinamburu należy podsmażyć wraz innymi warzywami, według uznania (np. marchew, seler, kalafior). Całość dusić w bulionie, do uzyskania miękkości warzyw i zmiksować.

Gdzie kupić topinambur?

W Polsce topinambur nie jest popularnym produktem. Topinambur można kupić w sklepach internetowych, na targach, halach warzywno-owocowych, marketach. W aptece można kupić pasteryzowany sok z bulw topinamburu oraz koncentrat napoju probiotycznego z topinamburu.

Podsumowując, bulwy topinamburu zawierają wiele cennych składników odżywczych, w tym minerały i witaminy. Spożywanie bulw topinamburu jest bardzo korzystne dla naszego zdrowia. Właściwości zdrowotne topinamburu są wykorzystywane w diecie cukrzyków, osób zmagających się ze zbyt wysokim cholesterolem LDL. Sprawdzą się u każdej osoby chcącej prowadzić zdrowy tryb życia.