Skurcze mięśni – o czym świadczą i jak im zapobiegać?

Nagły, bolesny skurcz mięśni to przypadłość, która występuje coraz częściej niezależnie od wieku, zarówno u osób młodych jak i starszych. Na pewno większość z nas miała okazję doświadczyć niespodziewanie bolesny skurcz mięśnia, szczególnie nocą w czasie snu. Skurcze mięśni kojarzą się przede wszystkim z niedoborem magnezu, jednak należy pamiętać że nie musi być to jedyna przyczyna wspomnianej dolegliwości a częste, nawracające kurcze mogą być objawem poważniejszych jednostek chorobowych. Jakie są przyczyny skurczów mięśni? Dlaczego nie należy ich ignorować? Jak im zapobiegać? Temat przybliżę Państwu w poniższym artykule. Zapraszam do lektury.

Przyczyny skurczów mięśni

Nagły skurcz mięśni powstaje w wyniku niezależnego od naszej woli, gwałtownego skrócenia długości włókien mięśniowych i może dotyczyć pojedynczego mięśnia lub grupy mięśni. Wiąże się z pojawieniem się silnego bólu oraz ograniczeniem ruchomości części ciała, której dotyczy. Dolegliwość ta zwykle samoistnie ustępuje w ciągu maksymalnie kilku minut. Kurcze najczęściej dotykają mięśni nóg a szczególnie dokuczliwe bywają skurcze łydek. Przyczyn wspomnianych dolegliwości może być wiele, od zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej, przez nadmierny wysiłek fizyczny, efekt uboczny przyjmowanych leków, po cukrzycę, choroby układu nerwowego czy zaburzenia hormonalne.

Jakie są najczęstsze przyczyny nawracających kurczów mięśni?

• Przetrenowanie – przyczyn skurczów powysiłkowych może być kilka m.in. odwodnienie organizmu oraz nadmierna utrata elektrolitów wraz z potem przez skórę. Te można w łatwy sposób uzupełnić sięgając np. po gotowe preparaty apteczne w postaci tabletek musujących,  odpowiednio skomponowane tak aby skutecznie uzupełnić niedobory i nawodnić organizm. Co więcej również nadmierne forsowanie mięśni zbyt intensywną aktywnością fizyczną może doprowadzić do przemęczenia mięśni i zaburzenia równowagi między sygnałem nerwowym pobudzającym mięsień oraz hamującym jego skurcz. Dlatego bardzo istotny jest dobór odpowiedniej intensywności treningu oraz regularne rozciąganie mięsni. Wysiłek fizyczny bez wcześniejszego, odpowiedniego przygotowania i rozgrzewki również może nasilić nawracające, uporczywe skurcze mięsni w różnych miejscach (np. mięśnie nóg czy przedramienia).
• Zaburzenia równowagi elektrolitowej – niedobory niektórych składników mineralnych – magnez, potas, wapń, sód – kluczowych dla zachowania prawidłowego przewodnictwa nerwowego w tkance mięśniowej, mogą być przyczyną częstych skurczów mięśni. Zaburzenia równowagi elektrolitowej mogą być wynikiem stosowania niepełnowartościowej diety, odchudzania się, częstego picia mocnej kawy, utrzymujących się przez dłuższy czas biegunki i wymiotów albo przewlekle przyjmowanych leków (np. moczopędnych).  Jeżeli mikroskurcze mięśni są szczególnie nasilone oraz regularnie nawracają warto wykonać badanie stężenia elektrolitów w organizmie aby odpowiednio dobrać preparaty uzupełniające codzienna dietę w niedoborowe składniki. Jeżeli natomiast wyniki są niepokojące albo przyczyna nawracających kurczy mięśni nie jest wynikiem nieprawidłowej równowagi elektrolitowej należy zgłosić się po poradę do specjalisty. Warto wspomnieć tutaj również o jednostce chorobowej charakteryzującej się zwiększoną pobudliwością mięśniowo-nerwową w postaci bolesnych i niekontrolowanych skurczy i drżenia mięśni czyli tężyczce, której zwykle towarzyszy znaczny niedobór wapnia (hipokalcemia) i magnezu (hipomagnezemia).
• Choroby krążenia – nawracające, bolesne skurcze mięśni, szczególnie skurcze stóp i skurcz nóg mogą występować w przypadku żylaków, niedokrwienia kończyn, miażdżycy naczyń albo nadciśnienia. Jest to wynikiem zaburzenia prawidłowego przepływu krwi w naczyniach obwodowych zwłaszcza w kończynach, czemu często towarzyszy obrzęk łydek, kostek i stóp oraz uczucie ciężkości nóg. Skurcz w nogach związany z chorobami krążenia  pojawia się najczęściej w nocy czy podczas wysiłku oraz zwykle mija w czasie odpoczynku. Co więcej siedzący tryb życia także przyczynia się do osłabienia krążenia w kończynach dolnych oraz do nieodpowiedniego dotlenienia i odżywienia mięśni, co może skutkować nasileniem skurczów mięśni. Doraźną pomocą jest ułożenie nóg nieco wyżej niż serce oraz odpowiedni masaż. Można wspomóc się również doustnymi preparatami usprawniającymi krążenie obwodowe oraz zewnętrznie żelami np. z wyciągiem z kasztanowca. Jednak należy pamiętać, że jeżeli nawracające kurcze mięśni towarzyszą chorobom krążenia należy przede wszystkim udać się do lekarza celem zdiagnozowania ich przyczyny.
• Różne stany chorobowe – nawracające kurcze mięśni mogą być również następstwem zaburzeń metabolicznych lub hormonalnych w przebiegu różnych jednostek chorobowych: niedoczynność tarczycy, cukrzyca, niewydolność nerek. Dlatego też ważne jest wykonywanie co roku podstawowych badań: morfologia, hormony tarczycy, kreatynina, poziom cukru, badanie moczu. Skurcze mięśni mogą towarzyszy także chorobom o podłożu neurologicznym m.in. stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona, dystonia. Co więcej kobiety w ciąży mają większą predyspozycję do nawracających skurczów mięśni.
• Leki – niektóre leki moczopędne (tzw. diuretyki) oraz nadużywane środki przeczyszczające mogą przyczynić się do wypłukiwania z organizmu niektórych elektrolitów a co za tym idzie nasilenia niekontrolowanych kurczy mięśni.
• Przegrzanie i odwodnienie organizmu, udar cieplny – wspomniane zaburzenia również mogą wpłynąć na występowanie bolesnych skurczów mięśniowych w kończynach dolnych, okolicach ramion i brzucha.
• Stres – to czynnik, który powoduje zwiększone wydzielanie hormonu – adrenaliny, co także może spowodować nagły skurcz mięśni.

Co na skurcze mięśni i czy można im zapobiegać?

Bolesne skurcze mięśni zwykle pojawiają się sporadycznie, szybko ustępują oraz nie wymagają interwencji specjalisty. Jeżeli natomiast problem nasila się, to warto podjąć działania, które pozwolą zminimalizować ryzyko ich powstawania. Aby zapobiegać nawracającym skurczom mięśni należy:

• Zadbać o odpowiednie nawodnienie organizmu. Zaleca się spożywać co najmniej 2 litry wody dziennie, najlepiej w małych porcjach przez cały dzień.
• Zadbać o pełnowartościową dietę, spożywać więcej warzyw i owoców bogatych w witaminy oraz włączyć produkty będące źródłem magnezu, potasu i wapnia.
• Uzupełnić poziom elektrolitów. Można to zrobić stosując gotowe apteczne preparaty elektrolitowe, dostępne najczęściej w postaci tabletek musujących, które uzupełniają podstawowe elektrolity: sód, potas, chlorek, wapń, magnez.
• Unikać siedzącego trybu życia. Jeśli Twoja praca wymaga spędzania długich godzin przed monitorem komputera, pamiętaj o regularnym robieniu krótkich przerw w celu wykonania kilku ćwiczeń np. spacer w miejscu, co usprawni krążenie w kończynach i przyczyni się do lepszego dotlenienia mięśni.
• Pamiętaj o odpowiedniej rozgrzewce i przygotowaniu mięśni do wysiłku fizycznego. Osoby bardzo aktywne fizycznie powinny pamiętać także o rozciąganiu mięśni po treningu oraz o nie forsowaniu zbyt intensywnym mięśni i ich regeneracji.
• Ograniczać chodzenie w butach na obcasie, noszenie zbyt ciasnych butów, pończoch i skarpet.
• Ograniczyć picie kawy, która przyczynia się do wypłukiwania elektrolitów z organizmu.
• Unikać intensywnego przegrzewania ciała (np. podczas wylegiwanie się na słońcu, w solarium).
• Pamiętać o systematycznym wykonywaniu badań kontrolnych.
• Unikać dłuższego przebywania w pozycji stojącej.

Skurcz mięśni nóg – pierwsza pomoc

Kiedy w nocy bolesny skurcz mięśni wybudzi Cię ze snu, bardzo łatwo możesz sobie z nim poradzić. Szybką ulgę przyniesie rozcieranie bolącego miejsca i masaż, który pozwoli rozluźnić spięte włókna mięśniowe oraz poprawi ich ukrwienie. Pomocny będzie również ciepły prysznic albo ciepły okład przyłożony do obolałego miejsca. Efektywnie działa też maksymalne rozciągnięcie mięśnia, aczkolwiek może być to znacznie utrudnione przy silnym bólu. Jeżeli natomiast niekontrolowane skurcze mięśni powtarzają się coraz częściej a opisane w artykule zalecenia nie przynoszą pożądanego efektu skonsultuj się z lekarzem. Być może potrzebna będzie bardziej szczegółowa diagnostyka.

Częste skurcze mięsni a niedobory magnezu

Wielu z nas częste, nawracające skurcze mięśni kojarzy z niedoborami magnezu w organizmie. Jest w tym sporo racji, ponieważ jednym z następstw długo utrzymującego się niedoboru magnezu są mimowolne skurcze mięśni szkieletowych (najczęściej podudzi, tylnej części uda, łydek, mięśni stóp, rąk, brzucha a nawet mięśni powiek). Niejednokrotnie dolegliwości te nasilają się, stają się dokuczliwe i bardzo bolesne. Dlatego ważne jest uzupełnianie niedoborów tego mikroelementu wraz z dietą albo sięgając po gotowe apteczne preparaty.