Co to jest osteoporoza pomenopauzalna?
Menopauza jest to okres w życiu kobiety, w czasie którego dochodzi do zmniejszenia wydzielania hormonów płciowych - estrogenów i progesteronu, aż do utraty cykli owulacyjnych, a następnie zaprzestania miesiączkowania. Najczęściej występuje między 45. a 55. rokiem życia1.
Słowo „osteoporoza” wywodzi się z języka greckiego: „osteon” – kość i języka łacińskiego: „porus” – dziura, ubytek. Jest to choroba powodująca tworzenie pustych przestrzeni w utkaniu kostnym, co prowadzi do zmniejszenia trwałości kości i łatwiejszych złamań3.
Jakie są objawy menopauzy?
Spadek poziomu estrogenów może prowadzić do zmian w obrębie narządów płciowych - powodować suchość pochwy, częstsze infekcje okolic intymnych oraz nietrzymanie moczu, jest też czynnikiem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, otyłości, choroby Alzheimera i miażdżycy1,2.
Dlaczego kobiety po menopauzie chorują na osteoporozę?
Nie wszyscy wiedzą, że estrogeny spełniają także funkcję regulacyjną w stosunku do obrotu kostnego i mają zasadnicze znaczenie w utrzymaniu masy kostnej - stymulują osteogenezę oraz hamują proces resorpcji kości. Zmniejszenie ilości estrogenów powoduje ustanie ochronnego działania na tkankę kostną, przez co dochodzi do zmniejszenia masy kostnej. W okresie okołomenopauzalnym zwiększa się przez to ryzyko osteoporozy3.
Wykazano, że u kobiet menopauza jest odpowiedzialna za ponad 50-procentowy spadek masy kostnej. Utrata jest największa w ciągu pierwszych kilku lat po wygaśnięciu czynności jajników i wynosi około 3% rocznie4.
Kto jest najbardziej narażony na wystąpienie osteoporozy pomenopauzalnej?
Do najistotniejszych czynników ryzyka osteoporozy należą: wiek, płeć żeńska, uwarunkowania genetyczne, szczupła budowa ciała, wczesna menopauza, choroby zaburzające metabolizm kostny, przewlekłe stosowanie niektórych leków, brak lub niewłaściwy rodzaj aktywności fizycznej, spożywanie niedostatecznej ilości wapnia i witaminy D, stosowanie diety bogatobiałkowej lub niskoenergetycznej, nikotynizm oraz nadmierna konsumpcja alkoholu i kofeiny2.
Jakie są objawy osteoporozy?
Osteoporoza może początkowo nie daje żadnych objawów. Złamanie bywa często pierwszym symptomem4. Najczęściej dochodzi do złamań kręgów, których połowa przebiega skrycie, stopniowo doprowadzając do obniżenia wzrostu, garbienia się (tzw. wdowi garb) oraz problemów z poruszaniem. Często powodują one przewlekły zespół bólowy kręgosłupa. Z reguły przyczyną złamania kręgu są niewielkie urazy: kaszel, schylenie się, podniesienie jakiegoś przedmiotu5.
Charakterystyczne dla osteoporozy złamania kości długich najczęściej występują w sezonie jesienno-zimowym, co jest związane ze zwiększoną liczbą poślizgnięć i upadków. Typowe są złamania kości przedramienia (w nadgarstku - przy podparciu ręką) oraz szyjki kości udowej. Złamaniom tym towarzyszy silny ból5.
Jak uniknąć osteoporozy?
Kluczowe znaczenie dla uniknięcia osteoporozy ma zdrowy styl życia. Istotna jest odpowiednia dieta, regularna aktywność fizyczna oraz ograniczenie lub wyeliminowanie używek. Codzienna dieta powinna zapewniać odpowiednie ilości potasu, białka, magnezu oraz wapnia i witaminy D4.
Wapń a osteoporoza
Wapń jest podstawowym materiałem budulcowym kości i zębów. Około 99% wapnia zawartego w organizmie znajduje się właśnie w kościach i zębach. Głównym źródłem wapnia jest mleko i przetwory mleczne, jednak ich spożycie w naszym kraju jest małe – wynosi około 50% ilości zalecanej normami żywienia6. W przypadku braku spożywania odpowiedniej ilości wapnia wskazana jest uzupełniająca suplementacja solami wapnia6.
Dlaczego wapń się nie wchłania?
Do prawidłowego wchłaniania i wykorzystania wapnia przez organizm człowieka niezbędna jest odpowiednia ilość witaminy D1. Większość witaminy D1 jest wytwarzana w organizmie człowieka w skórze, pod wpływem promieniowania słonecznego. Niestety, ze względu na polski klimat niedobór witaminy D o różnym nasileniu dotyczy nawet 90% populacji. Niedobór witaminy D może wywoływać bóle kostne oraz zwiększać predyspozycję do złamań kości. Z wiekiem spada skuteczność syntezy skórnej witaminy D. Suplementacja witaminy D jest zalecana dla wszystkich od października do kwietnia, a przez cały rok u osób nie przebywających na słońcu z odkrytymi przedramionami
i podudziami przez co najmniej 15 minut w godzinach od 10.00 do 15.00 bez kremów z filtrem
i seniorów po 65 r.ż.7.
- https://www.mp.pl/pacjent/ginekologia/menopauza/262054,menopauza, dostęp 28.04.2022
- https://www.forumginekologii.pl/artykul/strategia-leczenia-i-rehabilitacji-osteoporozy-pomenopauzalnej, dostęp 28.04.2022
- Janiszewska M. et al., Osteoporoza jako problem społeczny – patogeneza, objawy i czynniki ryzyka osteoporozy pomenopauzalnej, Probl Hig Epidemiol 2015, 96(1): 106-114
- Sewerynek E., Stuss M., Obowiązujące wskazania do prewencji i leczenia osteoporozy pomenopauzalnej — choroby miliona złamań, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2016, tom 1, nr 2, strony 45–55
- https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/64948,osteoporoza, dostęp 28.04.2022
- https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/73823,wapn, dostęp 28.04.2022
- Rusińska A. et al., ZASADY SUPLEMENTACJI I LECZENIA WITAMINĄ D – NOWELIZACJA 2018 r., POSTĘPY NEONATOLOGII 2018;24(1)
