Świerzb – przyczyny zarażenia, objawy i leczenie

Na świerzb chorować mogą zarówno zwierzęta, jak i ludzie. Choroba ta dotyka dorosłych, dzieci, a czasem nawet niemowlęta. Zarażenie się świerzbowcem następuje przede wszystkim przez kontakt z osobą chorą. Objawy w postaci uporczywego swędzenia mogą pojawiać się zarówno na twarzy i rękach, jak i pod pachami. Jak wygląda świerzb? Jakie są jego przyczyny i objawy? Czy świerzb jest zaraźliwy? Jak wyleczyć świerzb i czy możliwe jest leczenie domowe? Po więcej informacji zapraszamy do naszego artykułu!

Co wywołuje świerzb i jak on wygląda?

Świerzbowce zaliczane są do mikroskopijnych zewnątrzpasożytniczych roztoczy, których miejscem bytowania jest między innymi ludzka skóra. Przebywając w niej, drążą niewielkie kanały w warstwie rogowej naskórka, do których następnie składają jaja (po 2–3 sztuki w każdej norce). W niedługim czasie z jaj wylęgają się larwy, które po około 21 dniach stają się dorosłymi osobnikami. Świerzbowiec ludzki (z łac. Sarcoptes scabiei), inaczej świerzbowiec drążący, jest roztoczem barwy białej o wielkości nieprzekraczającej 0,5 mm. Nie posiada tchawek, więc oddycha całą powierzchnią ciała. Posiada szczękoczułki, które są złożone z 2–3 członów, a także nogogłaszczki. Pożywieniem pasożyta jest przede wszystkim płyn tkankowy i zrogowaciała warstwa naskórka żywiciela. Świerzbowce ludzkie wywołują chorobę pasożytniczą, jaką jest świerzb (łac. scabies).

Pasożyt najczęściej wybiera te miejsca na ciele człowieka, które są nieowłosione. U osób dorosłych bytuje zwykle na bocznych powierzchniach palców rąk, poza tym spotkać go można również na zgięciach i fałdach skórnych. Rzadkością nie są również świerzbowce w okolicach pępka i brodawek sutkowych kobiet. U mężczyzn może pojawiać się w okolicach narządów płciowych, ponadto często spotykany jest świerzb pod pachami oraz w okolicy pośladków, nadgarstków i pasa. U dzieci objawy związane z obecnością świerzbowca mogą pojawiać się na całym ciele. Świerzb charakteryzuje się przede wszystkim nasilonym świądem oraz obecnością wykwitów skórnych.

Największa zachorowalność na świerzb przypada na okres od sierpnia do listopada. Początkowo rozpoznanie świerzbu może być kłopotliwe, ponieważ choroba często przypomina zwykłą wysypkę. W pierwszej kolejności lekarz powinien dokładnie zbadać skórę pod kątem obecności kanalików w naskórku. Charakterystycznym wyznacznikiem schorzenia jest obecność przeczosów.

Rodzaje świerzbu występującego u człowieka 

Choroba skóry, jaką jest świerzb, to poważne schorzenie, którego nie należy bagatelizować. W zależności od wieku pacjenta oraz jego odporności wyróżnia się następujące rodzaje świerzbu: 

• świerzb dziecięcy – u małych dzieci objawia się w postaci krostek, guzków oraz pęcherzyków,
• świerzb norweski – spotykany jest przede wszystkim u osób z zaburzeniami psychicznymi, a także u osób chorych i zaniedbanych. Bardzo często dochodzi do uogólnionego zapalenia skóry, a świąd zwykle nie występuje,
• świerzb wieku podeszłego – objawy skórne pojawiają się ze względu na słabszą odpowiedź układu immunologicznego i są mniej nasilone,
• świerzb pęcherzykowy – dotyczy przede wszystkim osób starszych. Objawia się w postaci pęcherzyków skórnych i nadżerek,
• świerzb guzkowy – charakteryzuje się obecnością na skórze guzków barwy brunatnej lub fioletowej. Guzki mogą swędzieć, poza tym mogą utrzymywać się przez długi czas po zakończeniu leczenia. 

Świerzb można pomylić między innymi z atopowym zapaleniem skóry, liszajcem zakaźnym, wypryskiem oraz opryszczkowym zapaleniem skóry. 

Jak można zarazić się świerzbem?

Świerzbem zarazić się można bardzo łatwo. Choroba rozwija się zwłaszcza w miejscach, w których występują duże skupiska ludzi. Zalicza się do nich między innymi żłobki, przedszkola, domy dziecka i opieki społecznej, a także szpitale. Bezpośrednią przyczyną zarażenia się świerzbowcem jest kontakt fizyczny z nosicielem lub przedmiotami, z którymi miał on bezpośredni kontakt. Do takich przedmiotów zalicza się między innymi ręczniki oraz pościel. Jeśli więc u domownika pojawią się objawy wskazujące na świerzb, należy mieć na uwadze to, że w niedługim czasie zachorują również pozostali członkowie rodziny. Bardzo często świerzbowcem zarazić się można również w hotelach, gdzie właściciele nie wymieniają pościeli po kolejnych gościach lub czyszczą ją niedostatecznie dokładnie. Do zarażenia świerzbem może dojść także przez kontakt skórny, zwłaszcza podczas stosunku seksualnego.

Chorobę można nabyć również przez spanie w tym samym łóżku z osobą chorą lub przez pożyczanie i noszenie tych samych ubrań oraz korzystnie z tych samych przedmiotów, a nawet naczyń. Największe ryzyko zachorowania na świerzb dotyczy małych dzieci, ponieważ do zarażenia może dojść np. przez wspólne zabawy z rówieśnikami. Przyczynia się do tego również brak dostatecznej wiedzy i niewielkie pojęcie na temat przestrzegania zasad higieny osobistej.

Świerzb – objawy i diagnostyka choroby 

Objawy chorobowe powodowane przez świerzbowca ludzkiego są efektem zarówno samej obecności pasożytów w naskórku, jak i odpowiedzi układu odpornościowego gospodarza. Jeśli chodzi o świerzb, objawy choroby występują zwykle w postaci zmian skórnych. Do najbardziej charakterystycznych zalicza się między innymi: 

• pęcherzyki,
• krostki,
• grudki,
• strupki,
• ślady po drapaniu,
• nory świerzbowcowe. 

Zarówno pęcherzyki, jak i krostki, grudki oraz strupki widoczne są zwykle między łopatkami, na powierzchni dłoniowej oraz na podeszwach stóp. Objawy te mogą okazać się jednak bardzo trudne do zlokalizowania. Z kolei nory świerzbowcowe najczęściej mają postać kilkumilimetrowych korytarzyków w naskórku. Spotkać je można przede wszystkim na bocznych powierzchniach palców oraz w fałdach skórnych i na pośladkach. Świerzb pojawiać się może w wielu miejscach na ciele. Bardzo często spotykany jest wspomniany już świerzb na rękach oraz świerzb pod pachami. U osób dorosłych i starszych dzieci możliwy jest także świerzb na twarzy. Rzadko choroba rozwija się na owłosionej skórze głowy, choć nie jest to wykluczone. Poza tym pojawiać się może zapalenie skórne.

Objawy chorobowe świądu nasilają się w szczególności u tych pacjentów, którzy nie przestrzegają higieny osobistej, a także u osób z atopowym zapaleniem skóry. Często są szczególnie uciążliwe również u osób w stanie immunosupresji, która objawia się przede wszystkim spowalnianiem procesu wytwarzania przeciwciała i komórek odpornościowych. U osób ze świerzbem pojawia się również świąd, który jest szczególnie dokuczliwy w nocy, po rozgrzaniu ciała w łóżku. Objaw ten może w znaczny sposób zakłócać sen pacjenta, co z kolei przyczynia się do rozdrażnienia i zmęczenia osoby chorej. Diagnostyka choroby polega na rozpoznaniu objawów klinicznych świerzbu, do których zalicza się świąd oraz obecność nor i przeczosów. Przeprowadza się również badania dermatoskopowe. Potwierdzenie wstępnego rozpoznania dzięki badaniom laboratoryjnym jest podstawą do wdrożenia leczenia, które ma za zadanie wyeliminowanie świerzbowca ludzkiego bytującego na skórze pacjenta.

Świerzbowiec – leczenie

Leczenie świerzbu zarówno u dzieci, jak i dorosłych związane jest z podawaniem chorym zewnętrznych leków przeciw świerzbowi. U pacjentów ze świerzbem najczęściej stosowana jest: 

• maść na świerzb, w tym między innymi maść siarkowa na świerzb,
• krem na świerzb,
• płyny i szampony na świerzb. 

Jak leczyć świerzb wyżej wymienionym środkami? Medykamenty aplikuje się po kąpieli, która powinna trwać minimum 10 minut, co zapewni znacznie lepsze przenikanie stosowanego leku do naskórka. Nakłada się je na całą powierzchnię ciała z wyjątkiem głowy. Należy pamiętać, by w szczególności zadbać o fałdy skórne oraz okolice narządów płciowych i przestrzenie między palcami. Najczęściej stosowana jest permetryna. Krem ten może być używany już od 1. miesiąca życia. Leki nakłada się jednorazowo na przynajmniej 8 godzin (przed snem). Po upływie tego czasu zaleca się dokładne zmycie preparatu, a także zmianę ubrań i pościeli. Kobietom w ciąży szczególnie polecana jest natomiast maść siarkowa na świerzb.

U większości pacjentów świerzb leczy się dość łatwo. Po kuracji zaleca się dodatkowo smarowanie skóry dermokosmetykami nawilżającymi mającymi wyeliminować świąd i nadmierną suchość skóry. Choroba u niektórych pacjentów może jednak utrzymywać się dłużej. Problemem z wyleczeniem świerzbu może być zbyt krótki czas leczenia lub niedokładne nałożenie preparatu na skórę. Ważne, by pamiętać o tym, że kremy oraz maści należy nakładać od szyi w dół. Do innych przyczyn niepowodzeń w leczeniu choroby zalicza się niedoleczenie wszystkich osób, które miały kontakt z chorym. Problemy mogą wynikać również z nieodkażania otoczenia, a więc podłóg dywanów, foteli, wózków dziecięcych itd.

Produkty przeznaczone do walki ze świerzbem można znaleźć w aptece internetowej Rosa. Stosuje się je po kąpielach, dokładnie wcierając w całe ciało z wyjątkiem głowy. Oferowane produkty łatwo wnikają w naskórek, a także działają na jej głębsze warstwy. Sprawdzą się również na owłosionej powierzchni skóry. 

Jak pozbyć się świerzbu z domu?

Samo wyleczenie choroby w wielu przypadkach może nie wystarczyć – ważne jest również zadbanie o najbliższe otoczenie, w tym zwłaszcza o czystość pomieszczeń. Jak pozbyć się świerzbu z domu? Kluczową rolę odgrywa tutaj dokładne odkażanie otoczenia – w tym między innymi podłóg, mebli i innych elementów mogących przyczynić się do powtórnego zachorowania. Trzeba pamiętać także o praniu ubrań i innych tekstyliów w temperaturze powyżej 60 stopni. Po wysuszeniu konieczne jest też dokładne wyprasowanie ich gorącym żelazkiem.