Zapalenie spojówek u dziecka – przyczyny, objawy i leczenie

Zapalenie spojówek to choroba, która może dotykać pacjentów w każdym wieku. Możliwe jest więc zarówno zapalenie spojówki u niemowlaka, jak i zapalenie spojówek u dzieci starszych oraz u osób dorosłych. W przypadku wystąpienia dolegliwości wskazujących na zapalenie spojówek, postępowanie farmakologiczne uzależnione jest przede wszystkim od przyczyny schorzenia, a także od stadium, w jakim znajduje się choroba. Jakie są najważniejsze przyczyny zapalenia spojówek u dzieci i jak rozpoznać schorzenie u swojej pociechy? Jak wygląda leczenie spojówek u najmłodszych? By poznać odpowiedzi na te pytania, zachęcamy do przeczytania naszego artykułu!

Zapalenie spojówek u dziecka – co to jest?

Spojówka to delikatna błona śluzowa pokrywająca gałkę oczną i powieki. Jest bardzo wrażliwa na ostre światło i zanieczyszczenia. Najważniejszą funkcją spojówek jest ochrona oczu przed uszkodzeniami mechanicznymi oraz różnego rodzaju infekcjami. Ich zadaniem jest także rozprowadzenie łez na powierzchni oczu. Ze względu na to, że spojówka styka się ze środowiskiem zewnętrznym, łatwo może dochodzić do jej podrażnień, poza tym przez znaczną podatność na czynniki zewnętrzne w jej obrębie często może pojawiać się stan zapalny. Z zapaleniem spojówek zmagać się mogą zarówno dorośli, jak i dzieci – bez względu na płeć. To jedno z najczęstszych schorzeń związanych z zapaleniem błony śluzowej oka.

Zapalenie spojówek u dzieci spotykane jest w postaci infekcyjnej oraz nieinfekcyjnej. Bardzo często zapalenie spojówek u najmłodszych pacjentów występuje jako jeden z objawów schorzeń górnych dróg oddechowych, czyli między innymi jamy nosowej, gardła, nosogardła, krtani oraz gardzieli. Nierzadko zapalenie spojówek może towarzyszyć innym chorobom, do których zalicza się np. różyczkę, świnkę, odrę, grypę i różnego rodzaju infekcje katarowe. Charakterystycznym objawem podczas zapalenia spojówek są czerwone lub przekrwione oczy.

Rodzaje zapalenia spojówek u dzieci

Schorzenie, jakim jest zapalenie spojówek u dziecka, może być wywoływane zarówno przez bakterie, jak i przez wirusy oraz alergeny, a także substancje, które mogą podrażniać oko. W zależności od czynników, które odpowiedzialne są za zapalenie spojówek, wyróżnia się następujące rodzaje schorzeń:

• bakteryjne zapalenie spojówek u dziecka,
• wirusowe zapalenie spojówek u dziecka,
• alergiczne zapalenie spojówek u dziecka,
• ropne zapalenie spojówek u dziecka,
• śluzowo-ropne zapalenie spojówek.

Zakażenie bakteryjne i wirusowe spojówek 

Bakteryjne zapalenie spojówek wywoływane jest przez paciorkowce, gronkowce, chlamydie lub dwoinki rzeżączki. Może mieć charakter ostry lub przewlekły. Przy tego rodzaju zapaleniu u pacjentów pojawia się zwykle gęsta wydzielina ropna, która powoduje sklejanie brzegów powiek. Najczęściej towarzyszy jej przekrwienie spojówek. Obok zapalenia alergicznego, bakteryjne zapalenie jest najczęstszą chorobą spojówek. Całkowite wyleczenie takiego stanu możliwe jest zwykle w ciągu 5–7 dni, o ile wdroży się odpowiednie leki.

Ropne zapalenie spojówek u dziecka związane jest z nadkażeniem bakteryjnym. Stan ten charakteryzuje się zaczerwienieniem oka, obecnością wydzieliny śluzowo-ropnej, poza tym u części pacjentów obserwuje się także strupy na powiekach. Śluzowo-ropne zapalenie spojówek związane jest najczęściej z zakażeniami chlamydiowymi. Ten rodzaj zakażenia występuje u pacjentów bardzo rzadko. Charakterystycznym objawem schorzenia jest znaczny obrzęk powiek, poza tym u części pacjentów wystąpić może także zapalenie krtani, nosa, ucha lub płuc. 

Wirusowe zapalenie spojówek u dzieci spowodowane jest przez znajdujące się na różnego rodzaju przedmiotach adenowirusy oraz pikornawirusy, które następnie przenoszone są na powierzchnię powieki. Czasem schorzenie powodowane jest również przez wirusa opryszczki zwyczajnej oraz wirusa brodawczaka ludzkiego, wirusa ospy wietrznej i półpaśca. Zwykle towarzyszy mu świąd, przekrwienie i pieczenie oka, a także nadmierne łzawienie. Często wirusowe zapalenie spojówek u dzieci towarzyszy innym chorobom – np. zapaleniu gardła lub infekcjom górnych dróg oddechowych. Rozróżnienie bakteryjnego zapalenia spojówek od zapalenia wirusowego jest dość trudne, a leczenie najczęściej uzależnione jest od źródła zakażenia.

Zakażenie alergiczne spojówek 

Alergiczne zapalenie spojówek u dziecka jest efektem nadmiernej reakcji organizmu na alergeny, którymi mogą być zarówno pylące drzewa i trawy, jak i sierść zwierząt lub kurz. Dolegliwość ta objawia się w postaci świądu oczu oraz obfitego łzawienia. U części pacjentów występuje również zapalenie błony śluzowej nosa. Alergiczne zapalenie spojówek bardzo często pojawia się razem z pokrzywką oraz atopowym zapaleniem skóry. Przy alergicznym zapaleniu charakterystyczne jest nawracające zapalenie spojówek u dziecka. Dotyczy ono przede wszystkim dzieci uczulonych na pyłki traw, zarodniki pleśni czy też sierść zwierząt. 

Przyczyny zapalenia spojówek u dzieci

Za najważniejsze przyczyny zapalenia spojówek u dzieci uważa się obecność czynników zakaźnych bądź niezakaźnych.

• Czynniki zakaźne:
• bakterie, a wśród nich najczęściej gronkowce (Staphylococcus aureus, S. epidermidis), paciorkowce (Streptococcus pyogenes, S. pneumoniae, S. viridans), dwoinki rzeżączki, chlamydie (chlamydiowe zapalenie spojówek), pałeczki grypy i inne – uaktywniające się np. przez zatarcie oczu brudnymi rękami,
• wirusy, w tym zwłaszcza adenowirusy, wirusy opryszczki, odry, ospy wietrznej, różyczki i inne,
• pasożyty, w tym przede wszystkim larwy much oraz robaki, 
• zakażenia grzybicze, które pojawiają się w wyniku osłabienia organizmu np. po przebytej chorobie i stosowanej antybiotykoterapii lub po leczeniu sterydami. 
• Czynniki niezakaźne:
• urazy oka spowodowane działaniem czynników mechanicznych, chemicznych lub termicznych,
• ciała obce, w tym zwłaszcza opiłki, drzazgi, piasek oraz rzęsy,
• alergie będące efektem uczulenia na alergeny, które mogą występować sezonowo lub całorocznie,
• substancje żrące, które powodują podrażnienie lub oparzenie chemiczne oczu,
• promieniowanie UV, które jest szkodliwe dla oka,
• kurz i dym, które powodują przede wszystkim przekrwienie spojówek i ich obrzęk.

Do innych przyczyn zapalenia spojówek u dzieci zalicza się noszenie soczewek kontaktowych, a także kontakt ze środkami chemicznymi oraz nadmierne zanieczyszczenie powietrza. 

Czy zapalenie spojówek u dziecka jest zaraźliwe?

Odpowiedź na pytanie, czy zapalenie spojówek u dziecka jest zaraźliwe, zależy od tego, z jakim typem zapalenia spojówek pacjent ma do czynienia. Należy mieć na uwadze, że zaraźliwe jest zapalenie spojówek o podłożu bakteryjnym oraz wirusowym. Do zarażenia zapaleniem spojówek dochodzi przez kontakt z osobą chorą. Szczególnie zaraźliwe jest zapalenie spojówek, do rozwoju którego przyczyniły się adenowirusy. Zakażenie to ma również najcięższy przebieg. Przy tego rodzaju zapaleniu osoba chora może zarażać innych nawet przez okres dwóch, a w niektórych przypadkach trzech tygodni od zakażenia. Dolegliwość przenosi się drogą kropelkową.

Do rozprzestrzeniania zapalenia spojówek przyczynia się między innymi kichanie, kaszel, a także dotykanie zabawek, z którymi miał do czynienia chory oraz innych powierzchni różnego rodzaju, jak np. poręczy, klamek od drzwi oraz narzędzi medycznych. Źródłem zakażenia może być również wydzielina z oczu, ślina oraz łzy. Bardzo ważne jest więc, by w okresie choroby w miarę możliwości odizolować pacjenta od zdrowych osób. W przypadku nieinfekcyjnego zapalenia spojówek spowodowanego np. przez alergeny osoba chora nie ma możliwości zarażania innych. Nie jest również możliwe zarażenie innych zapaleniem wywołanym przez podrażnienia spojówek substancjami żrącymi lub soczewkami kontaktowymi czy też zapalenia będącego efektem nadmiernego promieniowania ultrafioletowego. 

Objawy zapalenia spojówek u dzieci

Zapalenie spojówek u dziecka daje objawy charakterystyczne dla tego rodzaju schorzenia. Zalicza się do nich między innymi przekrwione spojówki, poza tym u pacjentów wystąpić może obrzęk powiek oraz zmniejszenie szpary ocznej. Inne objawy zapalenia spojówek u dziecka to pieczenie i świąd oczu. Bardzo często z zapaleniem spojówek związane jest również wzmożone łzawienie. Często pojawia się także obfita wydzielina, która powoduje sklejanie się oczu. Objawem zapalenia spojówek może być światłowstręt, a nawet uczucie kłucia. 

Jeśli chodzi o pozostałe objawy, to zarówno ich charakter, jak i nasilenie uzależnione są przede wszystkim od czynnika, który doprowadził do rozwoju dolegliwości. W przypadku wirusowego zapalenia spojówek u dzieci dojść może na przykład do powiększenia węzłów chłonnych przyusznych i podżuchwowych. Jeśli u pacjenta wystąpi bakteryjne zapalenie spojówek, pojawiać się może śluzowo-ropna wydzielina, która powoduje sklejanie się rzęs. Zapalenie spojówki u niemowlaka może objawiać się wypływaniem wydzieliny ropnej z punktów łzowych zlokalizowanych w wewnętrznym kąciku oka. Jeśli dziecko cierpi na zapalenie spojówek, objawy może nasilić dodatkowa ekspozycja na działanie wiatru oraz słońca.

Diagnostyka i leczenie zapalenia spojówek u dziecka

Zarówno diagnostyką, jak i leczeniem zapalenia spojówek może się zająć lekarz rodzinny, jednak w przypadku nasilonych objawów konieczna może okazać się wizyta u specjalisty – zwykle okulisty. Na wizytę należy umówić się, kiedy u dziecka pojawi się ból oka i głowy po jego stronie, światłowstręt, a także zmiana kształtu źrenicy, a także w momencie pogorszenia widzenia, dokuczliwego świądu oraz braku reakcji źrenicy na światło. Zapalenie spojówek u dzieci lekarz może rozpoznać między innymi na podstawie historii choroby oraz badania, które wykonywane jest przez okulistę. Charakter zmian pojawiających się w obrębie spojówek i wystąpienie u dziecka wyżej wymienionych dolegliwości mogą wskazywać na to, jaki rodzaj schorzenia się rozwinął.

Leczenie zapalenia spojówek u dziecka uzależnione jest przede wszystkim od przyczyny dolegliwości, a także od stopnia zaawansowania choroby. Schorzenie to nigdy nie powinno być bagatelizowane, ponieważ nieleczone może stać się przyczyną groźnych powikłań związanych z narządem wzroku. Szczególnie niebezpieczne może okazać się zapalenie spojówki u niemowlaka. W tej grupie wiekowej mogą wystąpić przewlekłe powikłania, do których zalicza się między innymi trwałe pogorszenie ostrości wzroku, a nawet całkowitą ślepotę.

Co sprawdzi się na zapalenie spojówek u dziecka? Jeśli u pacjenta wystąpi bakteryjne zapalenie spojówek, lekarz może przepisać krople na zapalenie spojówek z antybiotykiem lub sulfonamidami. Leczenie alergicznego zapalenia spojówek u dzieci polega na usunięciu czynnika odpowiadającego za alergię, poza tym konieczne mogą się okazać leki przeciwhistaminowe oraz przeciwzapalne. Dodatkowo ulgę przynieść mogą domowe metody, do których zalicza się chłodne okłady, które mają za zadanie zmniejszyć obrzęk i świąd, a także krople nawilżające na zapalenie spojówek dostępne bez recepty. Innym sposobem na zapalenie spojówek u najmłodszych może okazać się przemywanie oczu solą fizjologiczną.

Szeroki asortyment kropli na zapalenie spojówek dostępny jest w aptece internetowej Rosa. W szczególności poleca się je pacjentom podczas leczenia objawowego, przy stanach zapalnych powierzchni oka, a także w momencie wystąpienia dyskomfortu w oku. Często stosowane są również w rozpoznanym sezonowym zapaleniu spojówek, które zostało spowodowane przez alergię. 

Zapobieganie zapaleniu spojówek u najmłodszych 

Profilaktyka w przypadku zapalenia spojówek polega przede wszystkim na zachowaniu odpowiedniej higieny. Aby zapalenie spojówek nie pojawiło się u dziecka, należy pamiętać o częstym i dokładnym myciu rąk, a także o unikaniu dotykania gałek ocznych palcami, zwłaszcza w trakcie przebywania poza domem. Aby nie dopuścić do alergicznego zapalenia spojówek, dziecko powinno unikać kontaktu z alergenami, nosić okulary ochronne z zasłoniętymi bokami lub stosować – po wcześniejszej konsultacji z lekarzem – leki przeciwalergiczne. 

Należy również pamiętać o stosowaniu oddzielnych ręczników oraz zachowaniu ostrożności przy kontaktach z innymi osobami. Jeśli już pojawi się zapalenie spojówek u dzieci, bardzo ważna jest także higiena pozostałych domowników. Trzeba pamiętać o dokładnym myciu rąk po każdym kontakcie z chorym dzieckiem. Aby nie wystąpiło niebezpieczne dla zdrowia zapalenie spojówek u niemowlaka, w tym przypadku działania profilaktyczne powinny wiązać się z jak najwcześniejszym wykryciem problemów zdrowotnych, które występują u matki, a następnie wdrożeniu odpowiedniego leczenia.