Ostropest plamisty – jakie ma właściwości, zastosowanie i przeciwwskazania?

Ostropest plamisty, z łac. Silybum marianum, to gatunek rośliny jednorocznej należący do rodziny astrowatych (z łac. Asteraceae). Jego cenne właściwości znane były już w średniowieczu. W dawnych czasach w stanie naturalnym występował przede wszystkim w basenie Morza Śródziemnego. W Polsce surowcem zielarskim jest owoc ostropestu. Bardzo często ostropest plamisty polecany jest jako suplement diety do codziennego stosowania. Jakie właściwości lecznicze ma ostropest i jak stosować ostropest plamisty? Po więcej informacji zapraszamy do artykułu! 

Ostropest plamisty – opis rośliny 

Silybum marianum, inaczej ostropest plamisty, to roślina jednoroczna, która w stanie dzikim spotykana jest głównie na łąkach, nieużytkach i ugorach, jednak może być również uprawiana. Robi się to przede wszystkim na potrzeby przemysłu farmaceutycznego. Ostropest często nazywany jest świętym ostem, mlecznym ostem lub ostem św. Marii. Pochodzi z obszaru śródziemnomorskiego, a obecnie zasiedla również pozostałe tereny Europy, Afryki i Australii. Spotkać go można również w Ameryce Północnej i Ameryce Południowej, a także w Nowej Zelandii. Na terenie Polski ostropest najczęściej jest rośliną uprawną. Wyglądem przypomina oset. Posiada grubą i wzniesioną łodygę, która może dorastać nawet do wysokości 1,5–2 metrów. Liście rośliny są szerokoeliptyczne lub jajowate, bezogonkowe i kłujące. Kwitnie od lipca do sierpnia. Fioletowe kwiaty ostropestu zabrane są w kwiatostany, które stanowią koszyczki o długości do 5 centymetrów. Owoc ostropestu stanowi niełupka z puchem kielichowym. 

Owoce rośliny bogate są w sylimarynę, którą stanowi aktywny kompleks substancji o działaniu antyoksydacyjnym. Sprawia to, że mają one bogate właściwości lecznicze, przez co często wykorzystuje się je w medycynie. Sylimaryna wykorzystywana jest między innymi w leczeniu wątroby, ponieważ wykazuje silne właściwości żółciopędne, przeciwzapalne, regeneracyjne oraz odtruwające. W owocach ostropestu znaleźć można również:

• olejki eteryczne, które wspomagają procesy trawienne,
• związki goryczkowe, histaminę i tyraminę,
• olej zawierający kwas oleinowy, palmitynowy i linowy,
• witaminę E, która hamuje utlenianie tłuszczów obecnych we krwi i błonach komórkowych,
• sterole roślinne (inaczej fitosterole), które mają działanie terapeutyczne.

Jeśli chodzi o skład sylimaryny, to zawiera ona również inne cenne związki, do których zalicza się między innymi sylibinę, sylidiaminę, i sylikrystynę, a także izosylimarynę, 2,3-dehydrosyilimarynę, 2,3-dehydrosylikrystynę i sylibinomery. W skład sylimaryny wchodzi również taksyfolina, alkohol dehydrokoniferylowy, kwercetyna, tymina, kwasy organiczne, witamina A, B, C oraz D, garbniki, białka, cukry i sole mineralne. 

Jeśli pacjent poszukuje produktów ziołowych mających na celu uzupełnienia diety w ekstrakt z ostropestu plamistego, który działa wspomagająco na pracę wątroby oraz procesy trawienne, wówczas bez trudu może je znaleźć w aptece internetowej Rosa. Cieszą się one ogromną popularnością wśród osób, które w szczególności cenią szerokie właściwości sylimaryny.

Zastosowanie ostropestu

Ostropest stosuje się przede wszystkim w lecznictwie, jednak znane jest również jego szerokie zastosowanie w kosmetyce. Wykorzystuje się go również do celów dekoracyjnych. Ostropest plamisty mielony przydaje się także w kuchni. Ekstrakt z owoców ostropestu plamistego ma za zadanie wspierać ochronę komórek wątrobowych, które mogą ulegać uszkodzeniom np. w wyniku częstego przyjmowania leków (chociażby podczas antybiotykoterapii). Znane jest również zastosowanie ostropestu w leczeniu marskości wątroby oraz przy zapaleniu wątroby. Ostropest plamisty wykorzystuje się również w innych celach:

• do ochrony komórek błony śluzowej żołądka,
• w celu poprawy łaknienia i trawienia ciężkostrawnych posiłków,
• do ograniczania syntezy cholesterolu i utleniania lipidów,
• jako środek przeciwrodnikowy i rozkurczowy,
• w profilaktyce zmian miażdżycowych,
• do wspomagania w terapii onkologicznej.

Ostropest plamisty ma również zastosowanie w procesach regeneracji nerek, poza tym często wykorzystuje się go także w profilaktyce rozpadu erytrocytów. Zawarta w roślinie taksyfolina pomocna jest ponadto w leczeniu schorzenia, jakim jest osteoporoza. 

Właściwości lecznicze i działanie ostropestu plamistego

Właściwości lecznicze ostropestu plamistego są ogromne. Jego dobroczynne działanie na organizm wynika przede wszystkim z obecnych w nim składników aktywnych. Bardzo dobrą praktyką jest chociażby stosowanie ostropestu na wątrobę, między innymi przy jej wirusowym zapaleniu, stłuszczeniach i marskości. Zawarta w nasionach ostropestu sylimaryna stosowana jest również przy uszkodzeniach wątroby spowodowanych nadmiernym spożywaniem alkoholu, związkami toksycznymi znajdującymi się między innymi w środkach ochrony roślin, a także zatruciami muchomorami sromotnikowymi. Ostropest wykazuje również działanie lekko przeczyszczające. Łagodzi dodatkowo objawy migreny i przeciwdziała chorobie lokomocyjnej. Stosuje się go również przy kamicy żółciowej oraz w profilaktyce chorób woreczka żółciowego. Roślinę wykorzystuje się nawet do wspomagania terapii łuszczycy i trądziku. 

Znane są również inne cenne właściwości lecznicze ostropestu plamistego. Stosowanie go ma na celu np. zapobieganie powstawaniu powikłań po przebytej żółtaczce zakaźnej. Wyciągi wodne (ostropest do picia) z owoców rośliny często wykorzystywane są przy krwawieniach wewnętrznych, a także przy krwawieniach z nosa i jelita grubego. Ostropest plamisty wspomaga także łagodzenie przebiegu endometriozy u kobiet, przyczyniając się do zmniejszenia obfitości krwawień. Dodatkowo roślina pomaga wyregulować czas krwawienia miesiączkowego. Ostropest wykorzystywany jest również przy dolegliwościach ze strony układu pokarmowego – znane są jego funkcje regulujące procesy trawienne oraz zwiększające wydzielanie soku żołądkowego. 

Dawkowanie – jak stosować ostropest plamisty?

Ostropest plamisty znaleźć można nie tylko w aptekach, ale również w sklepach zielarskich. Niekiedy dostać go można również w sklepach spożywczych. Jako suplement diety lub lek ziołowy dostępny jest zarówno ostropest dla dorosłych, jak i ostropest dla dzieci powyżej 12. roku życia. Można go znaleźć w formie kapsułek lub tabletek, często dostępny jest także ostropest w formie nasion do mielenia lub do wykorzystania w kuchni, gdzie stanowi doskonały dodatek do sałatek i wielu innych potraw. W sprzedaży są także gotowe, już zmielone nasiona ostropestu plamistego. 

W sprzedaży dostępny jest także olej z ostropestu, który, w zależności od potrzeb, pacjenci mogą stosować wewnętrznie lub zewnętrznie. Stanowi on cenne źródło nienasyconych kwasów tłuszczowych, które mają korzystny wpływ na układ krążenia, poza tym oleje z ostropestu wykorzystuje się do celów kosmetycznych, w tym do regeneracji i odżywienia zniszczonej skóry. Dostępny jest również ostropest do picia w formie soku lub herbatek ziołowych. Ważne jest, by preparat dostosować do własnych preferencji. Jeśli picie olejów wzbudza niechęć, wówczas można kupić ostropest plamisty np. w formie kapsułek lub tabletek do połknięcia. Należy również pamiętać, by wybierać preparaty bez dodatku cukrów, sztucznych aromatów i konserwantów. 

Bardzo ważna jest kwestia dawkowania ostropestu. Zaleca się, by ostropest był stosowany podczas posiłku lub bezpośrednio po jego zakończeniu. Po spożyciu ostropestu plamistego zaleca się popicie go dużą ilością wody, natomiast jeśli ma być wykorzystywany przy długotrwałej kuracji, to należy przyjmować go od 1 do 6 miesięcy. Dawkowanie uzależnione jest od formy, w jakiej dostępny jest ostropest plamisty. Jeśli ma być przyjmowany w tabletkach, to zaleca się połykanie ich 2–3 razy na dobę po 35–150 mg (skoncentrowanego) wyciągu. Olej z ostropestu najczęściej przyjmuje się w dawce 3 łyżeczek, natomiast mielony olej plamisty – 2–3 łyżeczek dziennie w trakcie lub jeszcze przed planowanym spożywaniem posiłków. Ostatecznie jednak zawsze należy kierować się zaleceniami podanymi na opakowaniu produktu. 

Chociaż ostropest zwykle nie wywołuje skutków ubocznych, nie zaleca się przekraczania dawek zalecanych przez producentów, ponieważ w niektórych przypadkach (bardzo rzadko) u pacjentów mogą wystąpić zaburzenia jelitowo-żołądkowe. Wiąże się to z tym, że przyjmowany w nadmiarze ostropest może wykazywać działanie przeczyszczające. U osób uczulonych na ostropest niekiedy mogą wystąpić również duszności lub wysypka. 

Sposób użycia ostropestu plamistego

Ostropest plamisty mielony można dodawać niemal do wszystkiego – zarówno do napojów, jak i sałatek, koktajli oraz zup. Roślina ma neutralny smak, dlatego nie zmieni potrawy. Jeśli pacjent kupi zmielone nasiona, powinien je zalać wodą lub innym płynem, a następnie wypić, kiedy nasiona napęcznieją. Wiele osób sypie nasiona ostropestu plamistego np. na wypiekane przez siebie pieczywo. Nasiona ostropestu doskonale komponują się z sokami owocowymi i warzywnymi, a także z jogurtem czy maślanką. Olej z ostropestu przyjmować można bezpośrednio lub stosować jako dodatek – na przykład do surówek. Stosując ostropest, należy jednak pamiętać, by nie stosować oleju z ostropestu plamistego do smażenia. 

Mielony ostropest plamisty szeroko wykorzystuje się również w kosmetyce. Zmielone nasiona rośliny po połączeniu z olejkiem migdałowym lub oliwą z oliwek stworzą specjalną „maseczkę”, którą można nałożyć na twarz. Sprawdzi się ona bardzo dobrze w przypadku skóry przesuszonej i podatnej na zmarszczki. Tak przygotowana maseczka doskonale odżywi zmęczoną skórę, a także załagodzi różnego rodzaju podrażnienia, które mogą być np. efektem wcześniejszego opalania. Mimo licznych właściwości leczniczych, z ostropestem – podobnie jak i z innymi ziołami – nie należy przesadzać, a dawka powinna zostać dostosowana do indywidualnych potrzeb pacjenta.

Przeciwwskazania do stosowania ostropestu plamistego 

Ostropest plamisty, podobnie jak każdy środek leczniczy, ma także przeciwwskazania do stosowania, jednak w porównaniu do innych tego rodzaju środków jest ich stosunkowo niewiele. Nie zaleca się stosowania preparatów na bazie ostropestu w przypadku wystąpienia u pacjenta bardzo ostrych zatruć. Ostropest plamisty nie powinien być także stosowany przez dzieci do ukończenia 12 lat, poza tym nie zaleca się przyjmowania ostropestu w żadnej postaci przez kobiety w ciąży oraz karmiące piersią. Z rozwagą należy sięgać po preparaty na bazie ostropestu plamistego również w przypadku niedrożnych kanalików żółciowych. Należy też uważać na przyjmowanie ostropestu podczas terapii metronidazolem.