Zapalenie wyrostka robaczkowego – przyczyny, objawy i leczenie choroby

Zapalenie wyrostka robaczkowego to dolegliwość, która związana jest najczęściej z zaleganiem mas kałowych, czego efektem jest wystąpienie stanu zapalnego. Zapalenie wyrostka może rozwijać się niezależnie od płci i wieku pacjenta, a nieleczone prowadzi niekiedy do zapalenia otrzewnej, które stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia pacjenta. Niezależnie od przyczyny, która doprowadziła do rozwoju choroby, już po zaobserwowaniu pierwszych objawów zapalenia pacjent powinien udać się do lekarza. Gdzie boli wyrostek? Jakie są najważniejsze przyczyny i objawy zapalenia wyrostka robaczkowego? Jak przebiega zapalenie wyrostka robaczkowego i jak wygląda leczenie schorzenia? Zapraszamy do zapoznania się z artykułem!

Czym jest wyrostek robaczkowy?

Wyrostek robaczkowy, dawniej znany też jako ślepa kiszka, to ślepa część przewodu pokarmowego, a dokładniej ślepy uchyłek kątnicy. Odchodzi on od będącej częścią jelita grubego kątnicy, dlatego mogą zalegać w nim masy kałowe. Ma postać ślepo zakończonej wypustki o długości 8–20 cm i szerokości 3–7 mm. Funkcja, jaką pełni wyrostek w organizmie człowieka, nie została jeszcze do końca poznana. Dotychczasowe badania dowiodły jednak, że wewnątrz wyrostka znajdują się znaczne ilości tkanki chłonnej, dlatego przypuszcza się, że może on pełnić rolę w systemie immunologicznym człowieka. Jak dotąd nie została ona jednak dokładnie określona.

Po której stronie jest wyrostek? Wyrostek robaczkowy znajduje się zwykle po prawej stronie brzucha, w tzw. dole biodrowym. Niekiedy może znaleźć się pomiędzy jelitami lub nawet za pęcherzem moczowym, przez co samodzielne rozpoznanie zapalenia wyrostka może być w znacznym stopniu utrudnione. Zapalenie wyrostka robaczkowego zalicza się do najczęstszych przyczyn ostrego bólu brzucha, które nierzadko wymagają wizyty w szpitalu, a także szybkiej operacji, ponieważ w przeciwnym razie stan ten może doprowadzić nawet do śmierci pacjenta. Wyróżnia się kilka rodzajów zapalenia wyrostka:

• ostre zapalenie wyrostka robaczkowego;
• przewlekłe zapalenie wyrostka;
• wrzodziejące zapalenie wyrostka robaczkowego;
• zapalenie zgorzelinowe wyrostka;
• zapalenie ropowicze wyrostka robaczkowego;
• przedziurawienie wyrostka.

Zapalenie wyrostka robaczkowego może stać się przyczyną wielu powikłań, dlatego już po zaobserwowaniu pierwszych niepokojących objawów należy jak najszybciej udać się do lekarza.

Przyczyny zapalenia wyrostka 

Czynników prowadzących do wystąpienia zapalenia wyrostka jest wiele. Do najważniejszych przyczyn zapalenia wyrostka robaczkowego zalicza się zamknięcie jego światła. Taka sytuacja może być efektem obecności kamieni kałowych, czyli bardzo twardych grudek kału. Może także wiązać się z obecnością pasożytów w jelitach. Glisty ludzkie, owsiki i tasiemce to najczęściej spotykane pasożyty jelit. Za zamknięcie światła wyrostka odpowiadać mogą również ciała obce, a także nowotwory. Inną przyczyną może być rozrost tkanki limfatycznej, a także owrzodzenia ściany wyrostka, przez co śluzówka staje się w znacznie większym stopniu podatna na zakażenie bakteriami bytującymi w jelitach.

Przyczynami zapalenia wyrostka robaczkowego mogą być między innymi skłonność do zaparć, regularne przejadanie się, a także spożywanie produktów żywnościowych o niskiej jakości, niedostarczających cennych dla zdrowia witamin i minerałów. Przy problemach z zaparciami profilaktycznie stosować można tabletki oraz krople zapobiegające wystąpieniu przewlekłych zaparć. Produkty te pacjent znaleźć może w aptece internetowej Rosa. 

Do zapalenia wyrostka przyczynić się może także obniżony poziom odporności pacjenta oraz przemieszczanie się wyrostka spowodowane przez urazy lub ciążę. Bez względu na czynnik, który doprowadził do wystąpienia zapalenia, objawy zapalenia wyrostka robaczkowego, a także sam przebieg i leczenie zapalenia wyrostka robaczkowego w większości przypadków są podobne.

Objawy zapalenia wyrostka robaczkowego

Jeśli chodzi o atak wyrostka i towarzyszące mu objawy u osób dorosłych, zwykle są one charakterystyczne. Do najbardziej rozpoznawalnych objawów zapalenia wyrostka robaczkowego u dorosłych zalicza się:

• silny ból brzucha, który nie jest stacjonarny, lecz przez cały czas się przemieszcza;
• zwiększające się odczucie bólu brzucha po jego naciśnięciu;
• znaczne napięcie mięśni brzucha;
• ustępowanie bólu przy kładzeniu się na bok i podwinięciu nóg; 
• częste biegunki, nudności i wymioty, a także brak apetytu.

Jakie są inne objawy zapalenia wyrostka u dorosłych? 

• Osłabienie oraz utrzymująca się gorączka lub stan podgorączkowy.
• Znaczne parcie na mocz i związane z nim częste oddawanie moczu. 
• Przyspieszone tętno i przyspieszenie akcji serca.
• Skoki temperatury ciała.
• Niekiedy pojawiać się mogą również zaparcia.

Jeśli pacjent podejrzewa u siebie zapalenie wyrostka robaczkowego, powinien jak najszybciej udać się do lekarza w celu postawienia diagnozy. Objawy zapalenia wyrostka u dzieci mogą być nieco trudniejsze do rozpoznania, ponieważ niestety zwykle dziecko nie jest w stanie samodzielnie określić charakteru bólu. Do objawów zapalenia wyrostka u dzieci zalicza się między innymi brak apetytu, ograniczenie aktywności, a także płaczliwość. W przypadku najmłodszych pacjentów na zapalenie wyrostka robaczkowego wskazywać mogą również pojawiające się nudności, wzdęcia brzucha, a także gorączka oraz nieprzyjemny zapach z ust. Z kolei u osób starszych pojawiać się mogą objawy niedrożności jelit, do których zalicza się między innymi zatrzymanie stolca i watry, a także częste wymioty oraz utrzymujący się przez dłuższy czas ból brzucha. 

Diagnostyka zapalenia wyrostka u pacjenta

Podstawą rozpoznania zapalenia wyrostka robaczkowego jest szczegółowy wywiad medyczny, podczas którego lekarz uzyskuje od pacjenta informacje na temat objawów, a także przebytych dotychczas chorób. Następnie lekarz wykonuje badanie fizykalne, a także szczegółowe badanie jamy brzusznej (USG lub tomografia komputerowa), które ma na celu dokładne zlokalizowanie miejsca bólu. W diagnostyce wykonuje się również badania krwi i moczu, które mają za zadanie zdiagnozować stan zapalny oraz wykluczyć inne możliwe dolegliwości, do których zalicza się między innymi choroby układu rozrodczego i układu moczowego.

Zapalenie wyrostka diagnozuje się też na podstawie bolesności w punkcie McBurneya, wykrycia dodatniego objawu Rovsinga oraz stwierdzenia dodatniego objawu Jaworskiego. Diagnoza zapalenia wyrostka stawiana jest pacjentom również na podstawie dodatniego objawu Blumberga. U kobiet, które skarżą się na silny i utrzymujący się przez dłuższy czas ból brzucha, lekarz zlecić może także wykonanie badania ginekologicznego, ponieważ często podobne objawy pojawiają się w momencie pęknięcia torbieli.

Jak przebiega zapalenie wyrostka robaczkowego?

Przebieg choroby może być powolny lub gwałtowny w zależności od pacjenta. Jeśli choroba ma powolny przebieg, dojść może do powstania nacieku okołowyrostkowego, który objawia się jako guz w jamie brzusznej. Gdy odpływ ze światła wyrostka zostanie odblokowany, guz ten może samoistnie się wchłonąć, natomiast przy nieodblokowanym wyrostku, w miejscu, w którym doszło do powstania nacieku okołowyrostkowego, najczęściej pojawia się ropień. Jeśli przebieg zapalenia wyrostka jest gwałtowny, w niedługim czasie może dojść do przedziurawienia wyrostka. Taki stan może doprowadzić do rozprzestrzeniania się stanu zapalnego na otrzewną. Wówczas mówi się o ostrym zapaleniu wyrostka. Objawy zapalenia wyrostka robaczkowego mogą pojawiać się i zanikać przez wiele miesięcy.

Zapalenie wyrostka robaczkowego u kobiet w ciąży

U kobiet w ciąży wyrostek robaczkowy bardzo często zmienia swoje położenie, niekiedy nawet przemieszczając się pod prawy łuk żebrowy. Zmiana położenia wyrostka robaczkowego u przyszłych mam związana jest ze zmianą położenia jelit, która jest z kolei następstwem powiększającej się macicy. Zapalenie wyrostka robaczkowego u kobiet w ciąży może być więc znacznie trudniejsze do zdiagnozowania. Jeśli kobieta podejrzewa zapalenie wyrostka, powinna jak najszybciej skontaktować się z lekarzem, ponieważ konieczne może okazać się leczenie. W przypadku kobiet w ciąży lekarz może zlecić wykonanie badania ginekologicznego. Ma ono na celu wykluczenie przyczyn ginekologiczno-położniczych, do których zalicza się między innymi zapalenie jajników i jajowodów.

Pierwsze objawy zapalenia wyrostka wiążą się zwykle z bólem brzucha poniżej pępka, który z czasem odczuwalny jest również w okolicy prawej części podbrzusza, bliżej dołu biodrowego. U kobiet w ciąży pojawiać się mogą także nudności, wymioty, zaparcia lub biegunki, a także brak apetytu i podwyższona temperatura ciała. Wybór metody leczenia uzależniony jest od stopnia zaawansowania ciąży oraz objawów zapalenia. W przypadku ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego konieczna może okazać się nawet operacja.

Leczenie zapalenia wyrostka robaczkowego

W przypadku wystąpienia u pacjenta zapalenia wyrostka podstawą leczenia jest chirurgiczne usunięcie wyrostka. Jest to kluczowe, ponieważ pozostawienie wyrostka w stanie zapalnym może stanowić zagrożenia dla zdrowia i życia pacjenta. Leczenie zapalenia wyrostka robaczkowego wiąże się z wykonaniem zabiegu laparoskopowo (zabieg minimalnie inwazyjny) lub klasycznie (podczas inwazyjnej laparotomii). Wybór metody uzależniony jest od stanu ogólnego pacjenta, a także od przebiegu zapalenia oraz doświadczenia chirurga. Po wykonaniu operacji zalecana jest lekkostrawna dieta przez okres minimum trzech tygodni. Nie zaleca się również aktywności fizycznej przez 4–6 tygodni. Konieczne jest ponadto zgłaszanie się na wizyty kontrolne oraz stała obserwacja i pielęgnacja rany pooperacyjnej.