Bakterie Helicobacter pylori, w skrócie H. pylori, znane również pod dawną nazwą Campylobacter pylori, zaliczane są do najbardziej rozpowszechnionych patogenów na świecie. Zakażenie bakterią najczęściej związane jest z występowaniem u pacjentów choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, poza tym bakteria może być przyczyną chorób skórnych. W około 90% przypadków bakteria H. pylori nie daje jednak żadnych objawów. Czy jest zaraźliwa? Jakie są przyczyny i objawy zakażenia oraz jak wygląda leczenie Helicobacter pylori? Po więcej informacji zapraszamy do artykułu!
Helicobacter pylori – co to jest i skąd się bierze?
Helicobacter pylori to Gram-ujemna bakteria o spiralnym kształcie, która składa się z kilku wici z charakterystyczną bańką na końcu. Bardzo dobrze radzi sobie w kwaśnym środowisku żołądka, a obecność wici umożliwia jej dodatkowo przemieszczanie się w komórkach wyściełających błonę śluzową żołądka. Bakteria w żołądku nie tylko miejscowo zmienia jego odczyn na zasadowy, lecz bierze także udział w wytwarzaniu toksyn, które mają niekorzystny wpływ na nabłonek żołądka, przyczyniając się do jego stopniowego zaniku. Jest to oznaką zapalenia zanikowego żołądka.
Choć bakteria Helicobacter zagnieżdża się zwykle w żołądku, znaleźć ją można również w kale oraz płytce nazębnej. Polska znajduje się w czołówce krajów z wysokim odsetkiem zakażenia bakterią H. pylori. Najczęstszą przyczyną zakażeń w Europie są przede wszystkim złe warunki sanitarne oraz higieniczne, a także predyspozycje genetyczne i rasowe jej mieszkańców. Znacznie wyższa jest częstotliwość zakażeń wśród pacjentów czarnoskórych niż białych. Według statystyk w Polsce bakterię tę może mieć nawet ponad 80% osób dorosłych oraz ponad 30% dzieci.
Czy bakteria Helicobacter jest zaraźliwa i jak można się nią zarazić?
Bakterie Helicobacter są zaraźliwe, a zarazić się nimi można w bardzo prosty sposób. Przechodzą z łatwością z człowieka na człowieka, a do zakażenia najczęściej dochodzi już w dzieciństwie. Dzieci, zwykle po szóstym miesiącu życia, mogą zarazić się między innymi poprzez niewłaściwe nawyki rodziców, związane np. z oblizywaniem przez nich smoczka lub dziecięcej łyżeczki czy ze zmazywaniem śliną zabrudzeń z twarzy dziecka. Do zakażenia często dochodzi przez kontakt usta-usta – na przykład przez pocałunek. Zarazić można się również, pijąc napoje z tej samej szklanki lub używając wspólnych talerzy i sztućców. Zakażenie bakterią Helicobacter pylori możliwe jest także drogą ustno-kałową.
Ryzyko zakażenia jest większe u osób mających problem z przestrzeganiem podstawowych zasad higieny osobistej, takich jak częste mycie rąk. Jedną z głównych przyczyn zakażenia jest dotykanie twarzy nieumytymi rękami. Źródłami zakażenia mogą być również niemyte owoce i warzywa, zanieczyszczona bakterią woda (np. woda nieprzegotowana), a także skażona żywność – nawet jeśli jest ona przechowywana w lodówce. Bakteria Helicobacter pylori przez krótki czas może przetrwać nawet w takich warunkach.
Objawy zakażenia Helicobacter pylori
U większości osób zakażenie bakterią Helicobacter przebiega bezobjawowo, dlatego można nie zdawać sobie z niego sprawy nawet przez wiele lat. Mówi się wówczas o „prostym zapaleniu żołądka”, które można wykryć na podstawie badania mikroskopowego. U około 10–20% pacjentów bakterie Helicobacter mogą jednak wywołać objawy nieżytu żołądka, takie jak mdłości i zanik apetytu, bóle brzucha i nadbrzusza, a także problemy z wypróżnianiem się. Inne objawy zakażenia Helicobacter pylori to częste wzdęcia, biegunki, wymioty, zgaga i niestrawność, a także powtarzające się kwaśne odbijanie.
Niekiedy pacjenci mogą skarżyć się na krwawienia z przewodu pokarmowego. Problemem może być również uczucie pełności po jedzeniu, a także pojawiający się u niektórych osób stan podgorączkowy. Bardzo często objawy te czasowo znikają samoczynnie, jednak problem z bakterią zwykle nie znika, a jedynie chwilowo się wycisza. Jeśli objawy powtarzają się systematycznie, konieczna może okazać się wizyta u lekarza, który po przeprowadzonym wywiadzie medycznym oraz zleceniu dalszych badań ustali przyczynę dolegliwości i wdroży odpowiednie leczenie.
Jakie choroby wywołuje Helicobacter pylori?
Zakażenie Helicobacter pylori może mieć negatywny wpływ na organizm człowieka. Obecność bakterii przyczyniać się może do rozwoju choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, poza tym u części pacjentów dojść może do zapalenia błony śluzowej żołądka i dwunastnicy. U niektórych osób bakterie Helicobacter mogą przyczynić się do wystąpienia choroby Menetriera, czyli zapalenia żołądka, któremu towarzyszy przerost błony śluzowej. Istnieje również pewna zależność między zakażeniem bakterią a rakiem żołądka, choć najnowsze badania dowodzą, że bakteria Helicobacter w żołądku nie jest bezpośrednią przyczyną mutacji ludzkiego DNA, prowadzącą do rozwoju choroby nowotworowej. Jej obecność może jednak sprzyjać mutacjom poprzez podtrzymywanie przewlekłego stanu zapalnego.
Jakie inne choroby wywołuje Helicobacter pylori? Zakażenie bakterią może przyczynić się również do wystąpienia u pacjentów chłoniaka tkanki limfatycznej związanego z błoną śluzową żołądka. Najnowsze badania dowodzą, że Helicobacter może mieć związek z występowaniem u pacjentów niedoborów witaminy B12, cukrzycy, bezalkoholowej choroby wątroby oraz insulinooporności. Niewykluczone są również inne schorzenia, do których zalicza się między innymi choroby naczyniowo-mózgowe oraz choroby neurodegeneracyjne. Część badań nie wyklucza także związku tej bakterii z chorobami skóry, do których zalicza się m.in. przewlekłą pokrzywkę idiopatyczną, a także trądzik różowaty. Niejednokrotnie pada także hipoteza, że bakterie Helicobacter mogą być przyczyną pojawiania się u niektórych pacjentów objawów choroby Alzheimera i Parkinsona.
Diagnostyka zakażenia bakterią Helicobacter
Do diagnostyki Helicobacter pylori stosowane są metody inwazyjne oraz nieinwazyjne. Do metod inwazyjnych, przy których konieczne jest wykonanie endoskopii, polegającej na umieszczeniu we wnętrzu ciała sondy zakończonej światłowodem, zalicza się:
- test ureazowy – wykorzystuje się w nim pobrany podczas gastroskopii fragment błony śluzowej żołądka. To jedna z najlepszych metod diagnostyki zakażenia bakterią Helicobacter, zwłaszcza w przypadku pacjentów cierpiących na chorobę wrzodową. Jest to badanie inwazyjne, ponieważ do jego wykonania konieczna jest gastroskopia. Sama nazwa testu pochodzi od enzymu o nazwie ureaza. Helicobacter pylori produkują ureazę, co umożliwia im przeżycie w kwaśnym środowisku błony śluzowej żołądka;
- badanie histologiczne – polega na pobraniu wycinka błony śluzowej żołądka. Pobrany fragment tkanki jest następnie dokładnie oceniany pod mikroskopem – między innymi pod kątem zmian zapalnych oraz nowotworowych;
- hodowla bakteryjna – celem badania jest ustalenie lekooporności. Badanie wykonuje się, jeśli dotychczasowe leczenie pacjenta pod kątem Helicobacter pylori nie przyniosło oczekiwanych efektów. Do badania wykorzystywane są wycinki błony śluzowej okolicy przedodźwiernikowej żołądka. Pobiera się je również w trakcie gastroskopii.
W diagnostyce zakażenia bakterią Helicobacter bardzo często stosuje się także metody nieinwazyjne, do których zalicza się:
- testy oddechowe – u pacjentów stosowany jest najczęściej test oddechowy ureazowy. Polega on na podaniu choremu mocznika znakowanego radioaktywnym izotopem węgla. Helicobacter rozkłada mocznik do CO2 i amoniaku, a powstały dwutlenek węgla usuwany jest w trakcie oddychania. Po upływie około 20 minut w laboratorium oznacza się zawartość węgla w CO2 wydychanym przez pacjenta powietrzu. Test jest wiarygodny w ocenie zakażenia i wyleczenia chorego;
- test wykrywający antygeny Helicobacter pylori w kale – badanie to wykonywane jest testem, który nabyć można w każdej aptece. Test przydatny jest nie tylko do oceny zakażenia, ale również oceny wyleczenia pacjenta zakażonego tą Gram-ujemną bakterią;
- testy serologiczne – badania mają na celu wykrycie obecności przeciwciał przeciwko Helicobacter pylori. Metoda jest skuteczna przy ocenie zakażenia, jednak nie sprawdza się przy ocenie wyleczenia, ponieważ przeciwciała w organizmie pacjenta mogą utrzymywać się jeszcze przez długi czas po jego wyleczeniu.
Testy wykrywające bakterie Helicobacter pylori znaleźć można w aptece internetowej Rosa. Korzystając z wiarygodnej diagnostyki, jaką dają testy, pacjent ma możliwość uniknięcia wystąpienia niebezpiecznych dla zdrowia chorób i powikłań.
Leczenie Helicobacter pylori
Jeśli chodzi o leczenie Helicobacter pylori, sprawdzić się mogą leki na Helicobacter. Przy leczeniu wykorzystuje się terapię łączoną, w skład której wchodzą dwa (z trzech) antybiotyki na Helicobacter (amoksycylina, klarytromycyna, metronidazol), a także inhibitor pompy protonowej, który zmniejsza wydzielanie soków żołądkowych. Terapia najczęściej trwa od 7 do 14 dni. Po skończonej kuracji lekarz zalecić może jeszcze stosowanie inhibitorów pompy protonowej przez 3–4 tygodnie. Jeśli bakterie okażą się odporne na stosowany przez chorego antybiotyk, lekarz powinien przepisać pacjentowi inne leki. Przy leczeniu należy pamiętać o przestrzeganiu zaleceń lekarza odnośnie dawek przyjmowanych leków i ich stosowania.
Ważne jest również leczenie wspomagające antybiotykoterapię, które wiąże się z odpowiednią dietą. Pacjent powinien pamiętać o uzupełnieniu diety w antyoksydanty, witaminy C i E, a także beta-karoten. Powinien również unikać spożywania ostrych przypraw, picia napoi gazowanych oraz jedzenia tłustych potraw. Rokowania w przypadku pacjentów z Helicobacter pylori zwykle są dobre – wyleczyć można nawet 90% pacjentów.
