Oparzenia skóry to wywołane czynnikami zewnętrznymi uszkodzenia, które wymagają szybkiego działania i odpowiednio dobranych środków łagodzących. Pierwsza pomoc w tym przypadku jest zależna od czynnika, który doprowadził do oparzenia, lokalizacji oparzenia na ciele, a także od rozległości i stopnia zmian na skórze czy śluzówkach. Na rynku dostępne są różnego rodzaju środki na oparzenia, w tym pianki, maści i kremy, które działają chłodząco, przeciwzapalnie i przeciwbólowo, a przy tym wykazują właściwości regenerujące. W niektórych przypadkach mogą się bardzo dobrze sprawdzić domowe sposoby na oparzenia, ale niekiedy potrzebna będzie specjalistyczna maść na oparzenia – dostępna bez recepty lub na receptę.
Rodzaje oparzeń i ich charakterystyka
Oparzenia skóry mogą być wywoływane przez różnego rodzaju czynniki zewnętrzne. Nie są rzadkością na przykład oparzenia słoneczne (należące do oparzeń radiacyjnych), ale nie jest to jedyna możliwość. Skóra może zostać oparzona również na skutek działania wysokiej temperatury (oparzenia termiczne) – np. poprzez dotknięcie gorącego przedmiotu, czy też oblanie się wrzątkiem. Innym rodzajem oparzeń, które są szczególnie niebezpieczne dla zdrowia, a czasem i życia, są oparzenia chemiczne i elektryczne, a także oparzenia radiacyjne (w tym zarówno wspomniane oparzenia słoneczne, UV, jak i RTG, czy związane z innymi czynnikami promiennymi). Zdecydowana większość oparzeń powstaje w gospodarstwach domowych, dlatego wiedza, jak powinna wyglądać pierwsza pomoc w przypadku oparzeń oraz co stosować na oparzenia w późniejszym czasie, jest bardzo ważna i niekiedy może wręcz uratować życie.
Podział oparzeń ze względu na ich stopień
Objawy towarzyszące oparzeniom są zależne od czynników, które je wywołują, a także od stopnia danego oparzenia oraz jego umiejscowienia i wielkości zajmowanego obszaru – udzielanie pierwszej pomocy i dalsze leczenie oparzeń również są uzależnione od wspomnianych składowych. Biorąc pod uwagę stopień oparzenia, wyróżnić można oparzenia pierwszego stopnia, oparzenia drugiego stopnia oraz oparzenia trzeciego stopnia, a nawet oparzenia stopnia czwartego (które niekiedy zaliczane są do najcięższych oparzeń III stopnia). W zależności od tego, jaką powierzchnię ciała objęło uszkodzenie, oparzenia dzieli się natomiast na lekkie, średnie oraz ciężkie.
Oparzenia pierwszego stopnia
Oparzenia pierwszego stopnia należą do najłagodniejszych i najmniej niebezpiecznych dla organizmu. W przypadku oparzeń I stopnia można zauważyć miejscowe zaczerwienienie skóry, jej suchość, lekki obrzęk, świąd lub bolesność – w tym szczególnie przy dotyku. Oparzenia pierwszego stopnia dotyczą naskórka i nie wiążą się z pojawianiem się na skórze pęcherzy. Utrzymują się one najczęściej przez kilka dni, po czym goją się po złuszczeniu naskórka. Tego typu oparzenia nie pozostawiają po sobie blizn.
Oparzenia drugiego stopnia
Gdy dojdzie do oparzeń II stopnia, naruszony zostaje nie tylko naskórek, ale również skóra właściwa. Oprócz objawów charakterystycznych dla oparzeń niższego stopnia, w tym przypadku mogą pojawić się pęcherze – często wypełnione przezroczystym płynem surowiczym. Powstałych pęcherzy nie wolno samodzielnie przebijać. Oparzenia drugiego stopnia wyróżniają się większą bolesnością – stąd i leki na oparzenia drugiego stopnia często działają przeciwbólowo. Takie oparzenia goją się dłużej niż te pierwszego stopnia – zwykle po mniej więcej dwóch tygodniach.
Oparzenia trzeciego stopnia
Najbardziej niebezpieczne spośród wspomnianych oparzeń to właśnie oparzenia III stopnia, które obejmują już nie tylko naskórek i skórę właściwą, ale również podskórną warstwę tłuszczową. W przypadku takich oparzeń zauważyć można zmianę koloru skóry – może mieć odcień od żółtego do ciemnobrązowego. Skóra poparzona jest zwykle twarda i sucha, a przy tym wyróżnia się niewrażliwością na bodźce dotykowe, gdyż bardzo często dochodzi do uszkodzenia zakończeń nerwowych.
Oparzenia czwartego stopnia
Wyróżnić można również oparzenia IV stopnia, choć niekiedy IV stopień oparzeń klasyfikuje się również jako III w stopniu najcięższym. Są to oparzenia już tak poważne, że obejmują również głębokie struktury ciała – w tym np. mięśnie, ścięgna i kości, prowadząc do odsłonięcia narządów wewnętrznych, martwicy tkanek, czy też zwęglenia oparzonego miejsca. Mogą być one np. wynikiem długotrwałego działania ognia lub skutkiem oparzenia elektrycznego.
Pierwsza pomoc przy oparzeniach
Interwencja medyczna nie jest konieczna w przypadku każdego oparzenia, jednak są rodzaje oparzeń, które wymagają pilnego wezwania karetki pogotowia. Sposób postępowania zależy między innymi od czynnika, który się do oparzenia przyczynił, a także od lokalizacji oparzenia na skórze, jego rozległości i głębokości. Jeśli jednak chodzi o pierwszą pomoc w przypadku oparzenia, ważna jest każda minuta – im szybciej podjęte zostaną odpowiednia działania, tym mniejsze będzie ryzyko poważnego uszkodzenia skóry.
Gdy dojdzie do oparzenia, w pierwszej kolejności należy odciąć osobę poszkodowaną (i siebie!) od źródła, które się do niego przyczyniły. Z oparzonej części skóry należy również delikatnie zdjąć ubranie czy biżuterię, jednak należy pilnować, by nie robić tego zbyt raptownie, gdyż mogłoby to przyczynić się do uszkodzenia oparzonej skóry. Kolejne kroki są zależne od stopnia oparzenia oraz czynnika, który je wywołał, a także od umiejscowienia oparzenia i powierzchni zajętego ciała. W przypadku oparzeń spowodowanych chemikaliami lub prądem należy jak najszybciej zgłosić się na pogotowie.
Pierwsza pomoc w przypadku oparzeń I stopnia i mniej poważnych oparzeń II stopnia polega przede wszystkim na polewaniu podrażnionej skóry chłodną wodą przez około 15 minut. Woda nie powinna być zbyt zimna – spokojnie wystarczy temperatura ok. 15 stopni Celsjusza. Oparzenia nie polewamy wodą bezpośrednio – lepszą praktyką jest kierowanie strumienia nieco powyżej (ok. 15 cm). W celu schłodzenia rany można wykorzystać również specjalne okłady żelowe. Następnie zakłada się osobie poszkodowanej jałowy opatrunek.
W przypadku poważnych i rozległych oparzeń II stopnia oraz oparzeń III stopnia nie ma co się zastanawiać, jaki preparat na oparzenia wybrać, tylko należy zgłosić się niezwłocznie na pogotowie. Bezwzględnie należy udać się na pogotowie, jeśli poparzeniu uległa znaczna powierzchnia ciała lub w sytuacji poparzenia takich miejsc jak twarz czy krocze, a tym bardziej, jeśli podejrzewamy oparzenie dróg pokarmowych czy oddechowych. Pogotowie wzywamy również, jeśli pojawią się pęcherze o średnicy bliskiej lub większej niż 3 cm.
Co na oparzenia sprawdzi się najlepiej?
W aptece znaleźć można wiele preparatów, które można wykorzystać w przypadku oparzeń – są to zarówno środki dostępne bez recepty, jak i te wydawane wyłącznie z przepisu lekarza. Internetowa apteka Rosa posiada szeroki asortyment preparatów stosowanych przy oparzeniach. Są to zarówno pianki chłodzące, jak i żele na oparzenia słoneczne I i II stopnia. W naszej ofercie znaleźć można również kremy i maści stosowane przy oparzeniach skóry, a nawet aerozole z antybiotykiem i kremy z kortykosteroidami czy maść borną, a także praktyczne plastry na oparzenia i asortyment do opatrunków.
W przypadku lżejszych oparzeń bardzo dobrze sprawdzi się nawilżający krem na oparzenia czy też pianka chłodząca. Nieco inaczej należy postępować w przypadku oparzeń II stopnia. Co stosować na oparzenia w tym przypadku? Pomocna może być maść na oparzenia, która dobrze natłuści skórę. Postawić można między innymi na preparaty roślinne, w tym te na bazie rumianku, aloesu czy nagietka. Często wzbogacane są D-pantenolem (prowitaminą B5), który przyspiesza regenerację skóry, a także alantoiną (pochodna kwasu moczowego), która działa przeciwzapalnie, sprzyja regeneracji naskórka i nawilża go.
Na oparzenia dobrze działa również dodatek witaminy A lub E w maściach. Dobrym rozwiązaniem na oparzenia są również maści nagietkowe, aloesowe czy też rumiankowe. Jeśli istnieje obawa zakażenia bakteryjnego, można również zastosować specjalną maść na oparzenia z antybiotykiem. W przypadku ciężkich oparzeń może być pomocne zastosowanie srebra koloidalnego, które jest znane między innymi ze swoich właściwości antyseptycznych.
Nierzadko po oparzeniu pojawiają się bąble, które stanowi odwarstwiony naskórek tworzący przestrzeń dla płynu surowiczego – przedostającego się ze skóry właściwej. Często z obecnością bąbli po oparzeniu wiąże się ból i pieczenie. Objawy te można łagodzić poprzez przemywanie chłodną wodą miejsca uszkodzenia skóry. Sprawdzić się może również specjalna maść na bąble po oparzeniu. Jej zadaniem jest złagodzenie stanów zapalnych oraz przyspieszenie regeneracji tkanek, które w wyniku poparzenia uległy uszkodzeniu.
Jaki preparat na oparzenia wybrać?
Najczęściej w warunkach domowych dochodzi do oparzeń termicznych lub oparzeń związanych z nadmierną ekspozycją skóry na promieniowanie słoneczne. Jeśli chodzi o oparzenia termiczne, mowa między innymi o oparzeniach wrzątkiem, gorącym olejem oraz poprzez dotknięcie gorących przedmiotów: w tym żelazka, płyty grzewczej czy piekarnika. W aptece bez problemu można dostać maści na oparzenia wrzątkiem czy maść na oparzenia słoneczne, dlatego warto mieć je w domowej apteczce na wszelki wypadek. Nie powinno się lekceważyć nawet niewielkich oparzeń, ponieważ również one mogą doprowadzić do poważnych problemów, jak chociażby uszkodzenia głębiej położonych tkanek.
Oparzenia – czego nie robić?
Wspomniano już wcześniej, że w przypadku oparzeń II stopnia nie jest zalecane samodzielne przekłuwanie pojawiających się pęcherzy. Nie jest to jednak jedyna czynność, jakiej należy unikać w przypadku oparzeń. Bezwzględnie należy unikać również okładów z bardzo zimnej wody czy też lodu. W ten sposób można doznać szoku termicznego. W przypadku oparzeń nie powinno się również stosować natłuszczających balsamów, gdyż mogą one utrudniać oddawanie ciepła.
Pod żadnym pozorem nie wolno przemywać powstałych w wyniku oparzeń ran spirytusem. Nie należy również dotykać miejsca oparzenia, a także odrywać od skóry przylegającej do rany odzieży. Oparzenia nie smarujemy także masłem czy mydłem. Nie stosuje się również białka jaja kurzego, ponieważ może dojść do zakażenia bakteryjnego powierzchni skóry, która uległa uszkodzeniu. Na oparzenia nie stosuje się także barwników takich jak gencjana, zieleń brylantowa oraz błękit metylenowy.
Przy leczeniu oparzenia nie wolno wystawiać miejsca, które uległo poparzeniu, na działanie promieni słonecznych, a dodatkowo nie zaleca się długich i gorących kąpieli. Przeciwwskazaniem jest również korzystanie z solarium. Nie powinno się również używać kosmetyków o wysokim pH, ponieważ mogą mieć one negatywny wpływ na uszkodzony w wyniku oparzenia naskórek.
Domowe sposoby na oparzenia
Choć można kupić różnego rodzaju środki na oparzenia pierwszego stopnia i leki na oparzenia drugiego stopnia, warto znać również domowe sposoby, które można zastosować w przypadku mniej dotkliwych oparzeń. Można je stosować głównie w przypadku oparzeń pierwszego stopnia lub przy słabszych oparzeniach II stopnia, które nie obejmują dużej powierzchni skóry.
Przy oparzeniach pierwszego stopnia bardzo dobrze sprawdzają się między innymi okłady chłodzące z zimnej maślanki czy mleka, a także okłady z napęczniałych od wody płatków owsianych bądź miodu.
Wykorzystać można również zioła. Regeneracji oparzonej skóry sprzyjają między innymi okłady na bazie wywaru z nagietka. Często wykonuje się też napary z dziurawca zwyczajnego, czarnego bzu, a także rumianku oraz żywokostu.
Domowe leczenie oparzeń może wspomóc również aloes – ma właściwości odkażające.
W przypadku uciążliwie pieczącej rany mogą być także pomocne okłady z ziemniaka. Na oparzenia może pomóc również ogórek, który jest bogaty w antyoksydanty oraz witaminę C.
Domowe sposoby na oparzenia to także zapobieganie tworzeniu się nieestetycznych blizn. W tej roli sprawdzi się bardzo dobrze olej z dziurawca lub witamina E.
