Opatrywanie różnego rodzaju ran

O nieszczęśliwy wypadek w życiu codziennym wcale nie tak trudno – pewnie każdy stanie niejednokrotnie przed wyzwaniem opatrywania rany sobie lub innej osobie. Podstawą w takiej sytuacji jest oczywiście posiadanie w apteczce materiałów opatrunkowych, ale ważna jest również wiedza, jak zająć się poszczególnymi rodzajami ran i co konkretnie należy zrobić, by nasza pierwsza pomoc faktycznie miała sens. Podstawowe zasady opatrywania ran są podobne, jednak sposób działania może się nieco różnić – zależnie od rodzaju rany.

Czym jest rana i jak powstaje?

Ranami nazywamy uszkodzenia powłok zewnętrznych i znajdujących się pod nimi tkanek. Dochodzi do nich w efekcie przerwania ciągłości skóry bądź błon śluzowych – na skutek działania danego czynnika uszkadzającego. Rany powstają w wyniku urazów mechanicznych, ale przyczyniać mogą się do nich również urazy chemiczne i termiczne (w tym zarówno oparzenie, jak i odmrożenie), a dodatkowo może do nich prowadzić energia promienista.

Wyróżnić można rany cięte, rany kłute, a także rany kąsane, szarpane, tłuczone i postrzałowe. Każda z nich jest inna i powinna być nieco inaczej zabezpieczona. Rany mogą się różnić między innymi wielkością i głębokością, a także towarzyszącymi obrażeniami dodatkowymi (złamania, uszkodzenia mięśni czy ścięgien, uszkodzenia organów czy naczyń krwionośnych).

W związku z przerwaniem ciągłości powłok zewnętrznych dochodzi do krwawienia, a następnie pojawia się skrzep i strup, które zabezpieczają organizm przed dalszą utratą krwi, a także przed infekcją. Niekiedy jednak krwawienie z rozcięcia skóry jest tak silne, że niezbędne jest dodatkowe tamowanie krwotoku – np. poprzez ucisk. Nierzadko stosowany jest również opatrunek chłonący, który przeznaczony jest na rany silnie sączące. Opatrywanie ran różnego rodzaju może wymagać również stabilizacji i unieruchomienia. Rany wymagają ponadto odpowiedniej dezynfekcji, a także prawidłowego zabezpieczenia przed zanieczyszczeniami, które mogłyby przyczynić się do infekcji. Nie zaleca się na przykład stosowania do odkażania ran spirytusu i wody utlenionej, gdyż ich wykorzystanie może podrażniać skórę. Bardzo ważne jest również, by środki antyseptyczne nie były stosowane w przypadku ran głębokich i mocno krwawiących. Ich stosowanie nie jest również zalecane w przypadku oparzeń.

Pierwsza pomoc w przypadku różnego rodzaju ran – podstawy, które warto znać

Szybkie i pewne działanie w przypadku przerwania ciągłości skóry jest bardzo ważne i może zadecydować nie tylko o zdrowiu poszkodowanego, ale również o jego życiu. Zanim przystąpimy jednak do udzielania pierwszej pomocy przy zranieniach, należy bardzo dokładnie umyć dłonie wodą z mydłem, a jeśli to możliwe, dodatkowo odkazić je preparatem eliminującym drobnoustroje. W przypadku udzielania pierwszej pomocy innej osobie należy również, przed przystąpieniem do pracy, założyć rękawiczki ochronne. Następne kroki uzależnione są od rodzaju urazu, którego doznał poszkodowany. Ocenić należy zatem rodzaj rany, jej głębokość i wielkość, a także nasilenie krwawienia i ewentualną obecność w ranie ciał obcych. Na tej podstawie dobiera się odpowiedni rodzaj opatrunku oraz jego wielkość.

By móc udzielić osobie poszkodowanej pierwszej pomocy, ważne jest odpowiednie dobranie materiałów i środków opatrunkowych – zgromadzonych w apteczce domowej, biurowej, samochodowej czy turystycznej. Elementy niezbędne do opatrywania ran różnego rodzaju znaleźć można w asortymencie apteki internetowej Rosa. Posiadamy zarówno różnego rodzaju materiały opatrunkowe, jak i środki przeznaczone do dezynfekcji ran, czy też przyspieszające ich gojenie się.

Rodzaje opatrunków, które są stosowane na rany

O tym, jak szybko zagoi się powstała rana, w dużej mierze decyduje odpowiednio dobrany rodzaj opatrunku. Na rynku dostępne są różne rodzaje opatrunków na rany. Podstawowy podział opatrunków uwzględnia ich jałowość. Na tej podstawie wyróżnić można opatrunki jałowe, które można zastosować bezpośrednio na ranę, a także opatrunki niejałowe, które stosuje się w warstwach wierzchnich. Biorąc natomiast pod uwagę rodzaj rany, która wymaga opatrunku, wyróżnić można trzy podstawowe rodzaje – czyli opatrunki osłaniające, opatrunki obłożeniowe, a także opatrunki uciskowe.

Opatrunki osłaniające

Stosowane są w celu zabezpieczenia powierzchni rany przed zanieczyszczeniem i związaną z nim infekcją. Opatrunek osłaniający wykonuje się na ranach, które nie krwawią intensywnie i nie wymagają dodatkowego tamowania krwotoku, ale muszą być zabezpieczone, by nie wdało się zakażenie.

Rana w tym przypadku osłaniana jest jałowym opatrunkiem, który dodatkowo zbiera sączące się płyny ustrojowe bądź niewielkie ilości krwi. Do opatrunków osłaniających można zaliczyć między innymi kompresy jałowe, które zakłada się pod bandaż, opaskę lub rękawy siatkowe. To również różnego rodzaju plastry z opatrunkiem.

Opatrunki osłaniające mogą się sprawdzić między innymi przy poparzeniach i otarciach, a także przy urazach głowy lub oka. Na ranę nakłada się sterylny gazik, a następnie bandażuje całość lub okleja plastrem.

Opatrunki obłożeniowe

Jeśli dojdzie do złamania otwartego lub w ranie pozostanie ciało obce, warto zastosować opatrunki obłożeniowe. Ich głównym zadaniem jest stabilizacja, usztywnienie czy też unieruchomienie uszkodzonej kończyny. Opatrunek obłożeniowy to opatrunek stabilizujący, składający się z gazy oraz elementu, który uniemożliwia ruch (np. deska, dwie zwinięte rolki bandaża). W pierwszej kolejności na ranę przykłada się sterylną gazę, a następnie układa się stabilizator, który należy przymocować opaską elastyczną.

Opatrunki uciskowe

W przypadku mocno krwawiących ran może okazać się konieczne tamowanie krwotoku przy pomocy ucisku. W tym celu stosuje się opatrunek uciskowy. W jego skład wchodzi opatrunek jałowy (np. jałowy kompres) oraz rolka bandaża lub inny element, którym można ucisnąć krwawiącą ranę. Na wspomniane elementy nakłada się bandaż uciskowy, a całość wzmacnia dodatkowo elastyczną opaską, chustą trójkątną lub opaską dzianą.

Opatrywanie otarć i niewielkich skaleczeń

Różnego rodzaju otarcia skóry czy niewielkie skaleczenia to jedne z najczęściej pojawiających się na co dzień uszkodzeń skóry. Zazwyczaj nie wymagają one pomocy medycznej i z powodzeniem wystarczy dobre zabezpieczenie rany w warunkach domowych. Co należy zrobić w przypadku otarć i mniejszych skaleczeń?

W pierwszej kolejności ranę należy dokładnie oczyścić. Zaleca się zatem obmycie rany i miejsc w jej najbliższej okolicy wodą z mydłem lub solą fizjologiczną. Czynność ta powinna być wykonywana ostrożnie, by dodatkowo nie podrażnić uszkodzonego miejsca.

Kolejny krok to dezynfekcja rany i jej okolicy. W tym przypadku nie jest zalecana woda utleniona. Nienajlepszym rozwiązaniem na otwarte rany będzie również zastosowanie spirytusu, gdyż może podrażniać i przyczyniać się do bólu. Do odkażenia rany najlepiej zastosować środek na bazie oktenidyny – np. Octenisept, który ma działanie przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze, a dodatkowo działa wspomagająco podczas procesu gojenia się ran.

Następnie pora na opatrywanie rany. Bezpośrednio na zdezynfekowaną ranę należy nałożyć jałowy opatrunek – potem będzie konieczna jego stabilizacja.

Zasady opatrywania ran, które warto znać

Można wyróżnić pewne zasady opatrywania ran, którymi należy się kierować, gdy ma być wykonana pierwsza pomoc. Bandażowanie jest wykonywane, aby przytrzymać opatrunek w miejscu docelowym, a także zabezpieczyć go przed zanieczyszczeniem i ocieplić – dodatkowo może być przydatny, by unieruchomić kończynę. Bezpośrednio na otwartej ranie należy jednak umieścić wcześniej jałowy materiał opatrunkowy – może być to na przykład sterylny kompres gazowy.

W momencie zranienia bardzo ważna jest również prawidłowa dezynfekcja ran. Właściwy sposób pielęgnacji i dezynfekcji ran pozwoli w znacznym stopniu zmniejszyć ryzyko zakażenia oraz przyspieszy proces gojenia się ran. Brak zabezpieczenia rany przed możliwą infekcją może mieć poważne konsekwencje. W miejscu rany może rozwinąć się bowiem stan zapalny, który zaburzy jej gojenie i może dodatkowo wymagać wdrożenia środków medycznych na receptę.

Nie powinno się również przesadzać z częstotliwością zmian opatrunków, gdyż może to przyczyniać się do podrażnienia rany lub nawet uszkodzenia jej częściowo zaleczonej powierzchni. Oczywiście częstotliwość zmian opatrunku dostosowuje się do rodzaju rany i ilości sączącej się z niej wydzieliny. Ponadto niezbędna jest zmiana opatrunku w przypadku jego zanieczyszczenia czy zalania.

Dodatkowo przy zmianie opatrunku należy uważać na przypadkowe zerwanie tworzącego się strupa. Jeśli dojdzie do sytuacji przyklejenia się opatrunku do rany, należy lekko zwilżyć to miejsce solą fizjologiczną – może to ułatwić ściągnięcie opatrunku bez naruszania gojącej się rany. Za każdym razem jest również niezbędna ponowna dezynfekcja ran. Zazwyczaj stosuje się w tym celu środki na bazie oktenidyny lub ostatecznie wodę.

Bandażowanie ran – jak robić to prawidłowo?

By utrzymać jałowy opatrunek w odpowiednim miejscu, a także ocieplić dane miejsce i je uszczelnić, wykorzystuje się bandażowanie. Czynność ta będzie również pomocna w celu unieruchomienia kończyny lub redukcji ryzyka zastoju żylnego. Bandażuje się zazwyczaj palce rąk bądź nóg, całe dłonie lub stopy, a także inne obszary kończyn, głowy czy ciała.

Wyróżnić można wiele technik bandażowania. Wśród nich na uwagę zasługuje między innymi:

• opatrunek kłosowy wstępujący, który polega na tworzeniu obwojów kolistych w kształcie kłosów zboża;
• opatrunek kolisty śrubowy, który wykorzystywany jest np. do zabezpieczania ran w okolicach przedramienia;
• Czepiec Hipokratesa, czyli bandażowanie ran głowy polegające na wykonaniu opatrunku w obszarze mózgoczaszki;
• opatrunek wężowy, który wiąże się z ułożeniem kolejnych zwojów bandażu ukośnie, z wolnymi przestrzeniami między nimi;
• opatrunek żółwiowy, stosowany do unieruchomienia stawu z urazem – dzieli się na zbieżny i rozbieżny;

Jak opatrywać różnego rodzaju rany?

Opatrywanie ran nie jest czynnością wymagającą szczególnych umiejętności, aczkolwiek warto znać różne sposoby, które ułatwią poprawne wykonanie tego zadania. Niewiele zdziałamy również bez odpowiedniego wyposażenia, dlatego dobrze posiadać w apteczce różnego rodzaju materiały opatrunkowe, w tym jałowe opatrunki w różnych rozmiarach, bandaże, przylepce, środki odkażające rany itd. Dobrze znać również sposoby bandażowania ran, co znacznie ułatwi działanie w stresie.

Rany cięte

Gdy pojawią się niewielkie rozcięcia skóry, które nie wymagają szycia, pierwsza pomoc wygląda podobnie jak przy otarciach. Jeżeli w ranie pozostały drobinki ciał obcych, dobrze jest je delikatnie wyjąć, używając do tego celu zdezynfekowanego narzędzia (np. pęsety). Należy się jednak bezwzględnie zgłosić po pomoc medyczną, jeśli w ranie znajdują się duże ciała obce lub umiejscowione są one głęboko – nie wolno ich wyjmować samodzielnie, gdyż może to uszkodzić tkankę i wywołać niemożliwy do samodzielnego opanowania krwotok. Przygotowaną do opatrunku ranę ciętą należy zabezpieczyć. Wykorzystać można w tym celu specjalne paski zamykające rany – typu Strip. Mogą się one sprawdzić np. gdy mamy rozcięty łuk brwiowy – w wielu przypadkach ran płytkich wręcz zastępują szycie. Ich zastosowanie pozwala zbliżyć do siebie brzegi rany, co ułatwia jej gojenie i redukuje ryzyko powstawania dużych i nieestetycznych blizn.

Krwotoki

Często zdarzają się również rany intensywnie krwawiące. W ich przypadku zazwyczaj nie pomaga chwilowy ucisk i konieczny jest specjalny opatrunek uciskowy. By wykonać go prawidłowo, w pierwszej kolejności na oczyszczoną ranę nakłada się jałowy kompres gazowy, który to następnie dociska się nierozwiniętą rolką bandaża, a potem owija całość opaską podtrzymującą. W przypadku kończyn pomocne może być również uniesienie krwawiącej części ciała powyżej poziomu serca. Jednocześnie należy pamiętać, że intensywnie krwawiące rany, w przypadku których ciężko samodzielnie zatamować krwotok, wymagają pilnej interwencji medycznej. Jeśli mimo założenia opatrunku uciskowego krew szybko przez niego przesiąka, nie powinno się zwlekać z wezwaniem karetki. W czasie oczekiwania na interwencję medyczną nie zaleca się zmiany przesiąkniętego opatrunku, tylko dokładanie kolejnych jego warstw na te już założone.

Nos

Jeśli dojdzie do różnego rodzaju urazów nosa, zazwyczaj stosuje się specjalny opatrunek procowy. Taki opatrunek nosa dobrze przytrzymuje gazę przy nosie, a jednocześnie nie wymaga bandażowania całej głowy osoby poszkodowanej. Opatrunek wykonuje się z odpowiednio przyciętego bandaża, którego rozcięte końce związuje się razem i zahacza o uszy osoby poszkodowanej – przytrzymując jednocześnie gazę przy nosie.

Rany głowy

Urazy głowy wymagają odpowiedniego opatrunku, zwłaszcza że zwykle dość mocno krwawią – ze względu na duże ukrwienie tej części ciała. W okolicy włosów ciężko jest zastosować plastry opatrunkowe, a zaokrąglony kształt głowy może utrudniać założenie tradycyjnego opatrunku. Aby wykonać opatrunki głowy, można wykorzystać elastyczną siatkę opatrunkową, ale jeśli jej nie posiadamy, dobrze sprawdzi się też w tej sytuacji tzw. Czepiec Hipokratesa, który można wykonać z bandaża.

Oko

W przypadku urazów gałki ocznej należy zachować szczególną ostrożność. W takiej sytuacji zakłada się poszkodowanemu jałowy opatrunek nieuciskowy – z tak zabezpieczonym okiem należy zgłosić się niezwłocznie do specjalisty. W sprzedaży są dostępne specjalne opatrunki na oczy, jednak w przypadku braku dedykowanego plastra można również skorzystać z jałowego kompresu i bandaża bądź siatki opatrunkowej.

Kiedy jest konieczna wizyta w szpitalu?

Nie każda rana jest na tyle nieszkodliwa, że wystarczy jej samodzielne oczyszczenie, opatrunek i zabandażowanie. W niektórych przypadkach pomoc medyczna jest wręcz niezbędna, ale i wówczas najlepiej jest zabezpieczyć wcześniej ranę tymczasowym opatrunkiem. Nie powinno się zwlekać z kontaktem z lekarzem w przypadku ran głębokich, które obejmują uszkodzenie tkanek wewnętrznych, ran wymagających szycia czy ran bardzo intensywnie krwawiących.

Do szpitala należy się zgłosić również w przypadku ciał obcych tkwiących głęboko w ranie. Będzie to także niezbędne w przypadku ran, których samodzielne oczyszczenie mogłoby być niewystarczające. Mowa np. o ranach mocno zanieczyszczonych, w przypadku których istnieje uzasadnione ryzyko zachorowania na tężec (np. rany zanieczyszczone ziemią). Kolejnym przykładem są rany związane z ugryzieniem zwierząt, których nie znamy, gdyż istnieje ryzyko zarażenia się wścieklizną.