Leczenie uzależnienia od nikotyny – od czego zacząć?

W dzisiejszych czasach o szkodliwości palenia papierosów wiedzą wszyscy. Jednak – jak wynika z szacunkowych danych – ponad 9 mln Polaków jest w szponach tego nałogu i aż 80 proc. z nich chciałoby rzucić palenie, ale nie potrafi tego zrobić. Dlaczego? Bo są uzależnieni od nikotyny.

Dlaczego uzależniamy się od nikotyny i palenia?

Palenie tytoniu to jeden z silniejszych nałogów, na który składają się aż dwa uzależnienia:

• uzależnienie farmakologiczne od nikotyny – palacz odczuwa głód nikotynowy i musi zapalić, by utrzymać odpowiedni poziom nikotyny w surowicy krwi;
• uzależnienie behawioralne – palacze odczuwają przyjemność podczas palenia, uspokajają się lub przeciwnie pobudzają, sięgają po papierosa w sytuacjach stresujących lub radosnych, papieros traktują jak nagrodę.

Jak to działa? Związki chemiczne obecne w dymie papierosowym (jest ich około 4000) przyczyniają się do zmian w metabolizmie palacza, dochodzi do porażenia komórek nerwowych, którego objawem jest stan lekkiej euforii, poczucie ulgi, ukojenia. Ten stan sprawia, że palacz chce zapalić kolejnego papierosa. Z czasem organizm przyzwyczaja się do trujących związków, uzależnia się od nich i to sprawia, że palacz odczuwa głód nikotynowy. Tak więc na początku palenia pojawia się potrzeba psychiczna (behawioralna), a dopiero potem pojawia się uzależnienie fizyczne (farmakologiczne od nikotyny).

Dlaczego warto rzucić palenie?    

Palenie papierosów to główny czynnik ryzyka przedwczesnych zgonów w Polsce. Nikotyna zwiększa ryzyko zachorowania na choroby układu sercowo-naczyniowego (np. zawał serca, udar mózgu, choroba niedokrwienna, nadciśnienie tętnicze), choroby nowotworowe (np. rak płuc, krtani, jamy ustnej i gardła, pęcherza moczowego, trzustki, szyjki macicy), układu oddechowego (np. POChP). Palenie papierosów może również przyczyniać się do niepłodności, a w przypadku ciąży przyczyniać się do poronień czy małej wagi urodzeniowej noworodków.

Paląc papierosy szkodzimy nie tylko sobie, ale i naszym najbliższym. Na bierne palenie tytoniu narażone są przede wszystkim dzieci. Wdychanie dymu może u nich prowadzić do rozwoju astmy oskrzelowej, a także ostrych i przewlekłych chorób układu oddechowego. Bierne palenia zwiększa ryzyko wywołania syndromu nagłej śmierci dziecka (SIDS), zespołu nagłej śmierci niemowląt (tzw. śmierć łóżeczkowa), a także może obniżać koncentrację, powodować problemy z pamięcią i tym samym przyczyniać się do trudności w nauce

Leczenie uzależnienia od nikotyny – środki farmakologiczne       

Rzucanie palenia musi zacząć się przekonania, że naprawdę tego chcemy, a to dlatego, że walka z uzależnieniem od nikotyny jest niezwykle trudna (jest to uzależnie nie tylko fizycznie, ale i psychicznie). Do walki z nałogiem można stanąć samodzielnie lub wespół z lekarzem lub psychoterapeutą.

Samodzielna próba rzucenia palenia wymaga silnej woli, determinacji, i niestety nie wszystkim się to udaje. Czasem warto poprosić i pomoc lekarza lub psychoterapeutę, albo spróbować sięgnąć po środki farmakologiczne.

W leczeniu uzależnienia od nikotyny skuteczne są środki, które pomagają zmniejszyć niedogodności związane z objawami abstynencyjnymi oraz kontrolowaniu „wyciszenia” aktywności receptorów nikotynowych.

Można wśród nich wyróżnić:

• preparaty zawierające czystą nikotynę podawane jako element nikotynowej terapii zastępczej (NTZ), pomagają one zmniejszać systematycznie ilość nikotyny dostarczanej organizmowi,
• preparaty zawierające cytyzynę (np. Tabex) – jest to substancja, która wykazuje wysoką zdolność blokowania i wyciszania receptorów nikotynowych, a ponadto pomaga ograniczyć pogorszenie nastroju, zwiększyć jakość snu lub zmniejszyć apetyt w trakcie rzucania palenia.

Wymienione preparaty można dostać bez recepty. Jedynie środki zawierające bupropion oraz wareniklinę są na receptę. 

Leczenie uzależnienia od nikotyny – psychoterapia

W rzucaniu palenia może również pomóc psycholog. Podczas psychoterapii osoby palące są uczone radzenia sobie z nałogiem tytoniowym i objawami abstynencji, a także jak zachowywać się w różnych sytuacjach życiowych bez konieczności zapalenia papierosa. W psychoterapii mającej na celu leczenie z uzależnienia od tytoniu stosuje się dwie metody behawioralne: metodę pozytywnego wzmacniania (wzmacnia się pozytywne skutki niepalenia) oraz metodę awersyjną (obniża się chęć palenia).

Rzucanie palenia i co dalej?

Niestety na początku walki z nałogiem mogą pojawić się nieprzyjemne objawy abstynencji. Należy wśród nich wymienić:

• ogromną chęć zapalenia papierosa,
• problemy z koncentracją,
• nadmierną senność lub odwrotnie bezsenność,
• frustrację, a nawet agresję,
• drażliwość, niepokój,
• lęk,
• depresję.

U niektórych może pojawić się nadmierny apetyt, a co za tym idzie wzrost masy ciała, bóle głowy, dolegliwości żołądkowe. Na szczęście te objawy ustępują zwykle po 3-4 tygodniach od zaprzestania palenia.

Dlaczego warto rzucić palenie?

Rzucenie palenia ma nieocenione znaczenie dla poprawy zdrowia. Czy wiesz, że:

• po 8 h od zgaszenia ostatniego papierosa wzrasta poziom tlenu we krwi i twoje narządy są lepiej dotlenione,
• po 48 h zaczynają normalnie działać zmysły smaku i węchu,
• po 2 tygodniach poprawia się kondycja fizyczna,
• po miesiącu ustępują duszność, kaszel i zmęczenie,
• po roku zmniejsza się o 50 proc. ryzyko choroby niedokrwienia mięśnia sercowego,
• po 5 latach zmniejsza się o 50 proc. ryzyko zachorowania na raka płuca, jamy ustnej, krtani i przełyku oraz udaru mózgu.