Niedrożność jelit jest stanem, który wymaga szybkiej diagnozy i odpowiedniego leczenia. Zjawisko to dotyczy zaburzeń w prawidłowym przepływie treści pokarmowej przez przewód pokarmowy, co prowadzi do różnorodnych objawów. Niedrożność jelit obejmuje zarówno jelito cienkie, jak i grube, a jej przyczyny są zróżnicowane, od mechanicznych przeszkód po zaburzenia czynnościowe. Skuteczna diagnostyka oraz właściwa kuracja mają istotne znaczenie dla minimalizowania ryzyka powikłań. Rozpoznanie tego schorzenia często wymaga zastosowania zaawansowanych badań obrazowych, a także współpracy specjalistów. Artykuł przybliży najważniejsze informacje na temat przyczyn, objawów, technik badawczych oraz dostępnych metod eliminacji niedrożności przewodu pokarmowego.
Kluczowe punkty
- Niedrożność jelit to stan, w którym dochodzi do zatrzymania pasażu treści pokarmowej w jelitach. Nieleczona niedrożność może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak martwica jelit czy zapalenie otrzewnej.
- Przyczyny niedrożności jelit dzielą się na mechaniczne i czynnościowe. Do najczęstszych należą skręt jelit, przepuklina, zatkanie światła jelita przez guzy lub zwężenia, a także zaburzenia motoryki jelit, np. niedrożność porażenna pojawiająca się po operacjach.
- W przypadku niedrożności jelit objawy obejmują nasilający się ból brzucha, wymioty, zatrzymanie gazów oraz powiększenie obwodu jamy brzusznej. Charakterystyczne są również trudności w oddawaniu stolca i objawy ogólne, takie jak osłabienie i gorączka.
- Leczenie niedrożności jelit zależy od przyczyny schorzenia oraz rodzaju niedrożności. W przypadku niedrożności mechanicznej konieczna bywa interwencja chirurgiczna, podczas gdy niedrożność porażenną leczy się zachowawczo, stosując leki stymulujące motorykę jelit oraz odpowiednią suplementację płynów i elektrolitów.
Rodzaje niedrożności jelit ich przyczyny oraz objawy
Niedrożność jelit dzieli się na mechaniczną i czynnościową, a każda z tych grup obejmuje różnorodne rodzaje niedrożności. Mechaniczna niedrożność jelit występuje, gdy przeszkoda fizyczna blokuje światło jelita. Przykładami takich przeszkód są skręt pętli jelita, przepuklina, tudzież nowotwory powodujące zwężenia jelit. W tym typie niedrożności często pojawia się niedokrwienie ściany jelita, prowadzące do martwicy. Objawy mechanicznej niedrożności jelitowej obejmują nasilony ból brzucha, zatrzymanie gazów oraz wymioty treścią pokarmową.
Czynnościowa niedrożność jelit, zwana również pooperacyjną niedrożnością porażenną, polega na zatrzymaniu pasażu treści jelitowej w wyniku zaburzeń pracy jelit, bez fizycznej przeszkody. Występuje najczęściej po zabiegach chirurgicznych w obrębie jamy brzusznej, zapaleniu otrzewnej bądź zaburzeniach elektrolitowych. Objawami niedrożności czynnościowej są wzdęcia, rozciągnięcie fragmentu jelita oraz brak pasażu treści pokarmowej i gazów.
Kolejnym kryterium podziału jest lokalizacja przeszkody, wyróżniająca niedrożność wysoką oraz niską. W przypadku wystąpienia niedrożności wysokiej przyczyną jest skręt jelit cienkich, prowadzący do szybkiego pojawienia się wymiotów, a tym samym odwodnienia. Niedrożność niska, obejmująca jelito grube, charakteryzuje się wzdęciami, bólami w dolnej części brzucha i zatrzymaniem treści jelitowej.
Innym rodzajem jest spastyczna niedrożność jelit, która wynika z zaburzeń czynności mięśni jelit, a także niedrożność z zadzierzgnięcia, gdzie przepływ krwi zostaje odcięty, prowadząc do martwicy pętli jelita. Objawami obu tych rodzajów są niepokojące dolegliwości, czyli ból brzucha, zatrzymanie gazów, jak również wymioty, które wymagają szybkiej konsultacji z lekarzem, aby zatrzymać postęp schorzenia.
Diagnostyka niedrożności jelit, czyli rozpoznanie problemu
Rozpoznanie niedrożności jelit wymaga przeprowadzenia szczegółowych badań, pozwalających na precyzyjne określenie przyczyny dolegliwości i charakteru choroby. Diagnostyka obejmuje wywiad lekarski, podczas którego szczególną uwagę zwraca się na objawy, takie jak wymioty, ból brzucha, wzdęcia oraz zatrzymanie gazów. Następnie lekarz przechodzi do badania fizykalnego, oceniając napięcie brzucha, a także obecność charakterystycznych dźwięków jelitowych.
Bardzo ważnym elementem są badania obrazowe, oceniające stan jelit i lokalizację przeszkody. Tomografia komputerowa jest jedną z najczęściej stosowanych metod diagnostycznych, umożliwiającą uwidocznienie niedrożności mechanicznej. Zdjęcie rentgenowskie jamy brzusznej również pomaga w wykrywaniu rozdęcia jelit znajdujących się przed przeszkodą oraz obecności gazów w obrębie jamy brzusznej.
W przypadku niedrożności przewodu pokarmowego wykonywane są niekiedy dodatkowe badania, takie jak ultrasonografia, szczególnie pomocna u najmłodszych pacjentów, czy rezonans magnetyczny, stosowany w trudniejszych sytuacjach. Badania laboratoryjne wspierają proces diagnostyczny, umożliwiając ocenę stanu zapalnego i zaburzeń elektrolitowych, często towarzyszących tej chorobie.
Podejrzenie niedrożności jelit u dzieci, jak również u dorosłych wymaga szybkiego działania, ponieważ każda zwłoka może prowadzić do poważnych powikłań, np. niedokrwienia jelit. Ostateczne rozpoznanie odbywa się oczywiście podczas konsultacji specjalistycznej. Lekarz ocenia wówczas stopień zaawansowania problemu i wybiera odpowiednią metodę terapii.
Na czym polega leczenie niedrożności przewodu pokarmowego
Kurację farmakologiczną niedrożności jelit należy dobierać ostrożnie, ponieważ zależy ona od rodzaju schorzenia, jego przyczyny oraz stanu pacjenta. Przy podejrzeniu tej choroby konieczna jest natychmiastowa interwencja medyczna, z uwagi na ryzyko wystąpienia poważnych powikłań.
Pierwszym etapem terapii jest zazwyczaj leczenie zachowawcze, obejmujące odciążenie przewodu pokarmowego przez wprowadzenie sondy nosowo-żołądkowej, pozwalającej na usunięcie zalegającej treści pokarmowej i gazów. Równocześnie stosuje się nawodnienie dożylne oraz korektę zaburzeń elektrolitowych. Postępowanie zachowawcze jest skuteczne przy niedrożności porażennej jelit, która wynika z zaburzeń motoryki jelit.
W sytuacji, gdy niedrożność mechaniczna jelit nie ustępuje, konieczne jest leczenie operacyjne. W trakcie zabiegu chirurgicznego lekarz usuwa przyczynę niedrożności, np. przepuklinę lub zwężenia jelit. W bardziej zaawansowanych przypadkach, takich jak martwica części jelita, konieczne bywa wycięcie uszkodzonego odcinka. Operacji niedrożności często towarzyszy również rekonstrukcja pasażu jelitowego.
Po zakończeniu kuracji niezwykle istotne jest monitorowanie stanu chorego oraz profilaktyka kolejnych epizodów. W zależności od przyczyny schorzenia pacjent może wymagać dalszego leczenia, np. przy pooperacyjnej niedrożności jelit. Ostateczne powodzenie terapii zależy od szybkiego rozpoznania problemu i wdrożenia właściwych metod działania.
Preparaty
Podsumowanie
Niedrożność jelit polega na zatrzymaniu pasażu treści pokarmowej w obrębie przewodu pokarmowego, co prowadzi do narastających dolegliwości, takich jak wzdęcia czy ból brzucha. Przyczyny choroby są różnorodne i obejmują zarówno mechaniczne przeszkody, np. skręt jelit bądź guzy, jak i zaburzenia czynnościowe związane z motoryką jelit. Niepokojące objawy ze strony układu pokarmowego, czyli wymioty tudzież powiększenie obwodu brzucha, wymagają natychmiastowej konsultacji z lekarzem. Choroby zapalne jelit, w tym wrzodziejące zapalenie jelita grubego, zwiększają ryzyko wystąpienia niedrożności, szczególnie w przewlekłym przebiegu. Szybka identyfikacja źródła i odpowiednia kuracja są niezbędne dla uniknięcia poważnych powikłań zdrowotnych. Po zakończeniu leczenia niedrożności przewodu pokarmowego konieczna jest dalsza kontrola stanu zdrowia i przestrzeganie zaleceń lekarskich, aby zapobiec nawrotom choroby.
Bibliografia
- Kokot F., "Choroby wewnętrzne", PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2017.
- Szczeklik A., Gajewski, P., "Interna Szczeklika: Podręcznik chorób wewnętrznych", Medycyna Praktyczna, Kraków 2022.
- Noszczyk W., "Chirurgia. Tom 1 i 2", PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2019.
- Rowe S.A., "Gastroenterologia praktyczna: Diagnostyka i leczenie", PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2020.
- Dobrzycki S., "Radiologia. Diagnostyka obrazowa w praktyce klinicznej", Edra Urban & Partner, Wrocław 2021.
