Depresja jest zaliczana do chorób cywilizacyjnych. Są one w dużej mierze związane z intensywnym postępem cywilizacji oraz nasilonym tempem życia. Depresja dotyka zarówno młodych ludzi, jak i w osób podeszłym wieku. Wzrost zachorowalności obserwuje się również wśród dzieci i nastolatków. Według WHO na depresję cierpi blisko 4% populacji ogólnej. Szacuje się, że w ciągu najbliższej dekady, depresja będzie najczęściej występującą chorobą na świecie. Leczenie depresji jest złożonym procesem, który może obejmować terapię psychologiczną, wsparcie społeczne oraz farmakoterapię.

Depresja – co to za choroba?

Według Światowej Organizacji Zdrowia depresja jest jednym z najczęściej spotykanych zaburzeń psychicznych. Duże tempo życia, przewlekły stres, brak czasu dla siebie. To wszystko wpływa negatywnie na nasz komfort życia oraz zdrowie. Depresja to bardzo podstępna choroba. Często jest mylona ze zwykłym smutkiem i przygnębieniem. Może rozwijać się latami. Depresja polega na zaburzeniach nastroju. Chorzy odczuwają przewlekły  smutek i przygnębienie. O depresji mówimy, gdy obniżenie nastroju, utrudniające życie i codzienne czynności, są odczuwalne dłużej niż dwa tygodnie. To zasadniczo odróżnia chorobę od zwykłego spadku nastroju. Kobiety chorują na depresje dwukrotnie częściej niż mężczyźni.

Jakie są przyczyny depresji?

Wśród możliwych przyczyn depresji wskazuje się na czynniki o charakterze:

  • biologicznym;
  • psychologicznym (np. typ osobowości, zdolność radzenia sobie ze stresem i w trudnych sytuacjach);
  • społecznym (np. samotność, wykluczenie, niski status społeczny).

Często za rozwój depresji odpowiada kilka czynników. W ujęciu biologicznym depresja może mieć podłoże genetyczne –  ryzyko wystąpienia depresji jest wyższe w rodzinach osób chorujących na depresję. U osób chorujących na depresję zaobserwowano nieprawidłowe wydzielanie neuroprzekaźników takich jak serotonina, noradrenalina, dopamina. Na rozwój zaburzenia mogą również wpływać choroby przewlekłe oraz uzależnienia. Wśród chorób przewlekłych, które zwiększają ryzyko zachorowania na depresje, wymienia się między innymi chorobę Hashimoto, chorobę Parkinsona, cukrzycę, nowotwory, niewydolność serca. 

Depresja jest ściśle związana z życiem społecznym – funkcjonowaniem w społeczeństwie. Wśród czynników psychologicznych, które predysponują do zachorowania wymienia się:

  • perfekcjonizm;
  • skrytość;
  • wysoką potrzebę osiągnięć;
  • nadmierną samokrytykę;
  • lęk przed zmianami;
  • silną potrzebę wsparcia, opieki (zależności interpersonalne)

Objawy depresji

Depresja to choroba o wielu twarzach. U różnych osób może przybrać inną postać. Wśród charakterystycznych objawów wymienia się przewlekły smutek i obniżony nastrój, które utrzymują się powyżej dwóch tygodni. Do objawów depresji należą również:

  • brak energii do życia i uczucie stałego zmęczenia;
  • apatia i brak zainteresowania;
  • niska samoocena i brak wiary w siebie, swoje możliwości;
  • poczucie winy;
  • trudności w podejmowaniu decyzji;
  • silne poczucie braku sensu;
  • dobowe wahania nastroju – osoba chorująca na depresję zwykle czuje się gorzej w godzinach porannych, natomiast lepsze samopoczucie odczuwa wieczorem;
  • spadek libido;
  • zaburzenia pamięci i koncentracji.

Depresji towarzyszą również zaburzenia snu. Osoby chore cierpią na brak snu i/lub trudności z zasypianiem. Nie jest to jednak regułą. U niektórych pacjentów rozwija się ciągła senność – pacjenci, starają się „przespać” problemy i ukoić smutek. Wśród innych objawów wymienia się również zaburzenia apetytu, które mogą przyjąć postać braku lub nadmiernego objadania się. W rezultacie osoby chore przybierają na wadze lub chudną. U chorych mogą się pojawić myśli samobójcze, które stanowią bezpośrednie zagrożenia zdrowia oraz życia. W takich sytuacjach jest wymagana pilna konsultacja psychiatryczna.

Rozpoznanie depresji

Rozpoznanie depresji opiera się na zebraniu wywiadu od pacjenta przez lekarza psychiatrę. Wśród istotnych informacji znajdują się te o współistniejących chorobach, które mogą wpływać na terapie i zwiększać ryzyko depresji. W diagnostyce depresji wykorzystuje się również kwestionariusze objawowe (inwentarz depresji Becka, skala depresji Hamiltona, skala oceny anhedonii SHAPS).

Jednym z elementów diagnozy powinno być także badanie przesiewowe w kierunku zaburzeń afektywnych dwubiegunowych. W niektórych przypadkach lekarz może zlecić wykonanie dodatkowych badań laboratoryjnych, które mogą wskazać na dodatkowe czynniki ryzyka depresji – niski poziom witaminy D, miedzi, cynku, kwasu foliowego, testosteronu, zaburzenia hormonalne.

 

 

Metody leczenia depresji

Psychoterapia

Wyróżnia się wiele form psychoterapii, stosowanych w leczeniu depresji, takich jak psychoterapia poznawczo-behawioralna, psychodynamiczna. Psychoterapia odgrywa istotną rolę w leczeniu zaburzeń psychicznych. Pozwala na analizę schematów czy też nawyków szkodliwych dla naszego zdrowia, które często zostały w nas zakorzenione w dzieciństwie. Ponadto, psychoterapia może wnieść w nasze życie umiejętność akceptacji własnej osoby. 

Farmakoterapia 

Depresja jest jednym z najpowszechniejszych zaburzeń psychicznych na świecie. Wpływa na ogromną liczbę osób niezależnie od wieku, płci czy statusu społeczno-ekonomicznego. Terapia psychologiczna może okazać się niewystarczająca. Wówczas wdraża się leki przeciwdepresyjne, które nie działają natychmiast. Efekt terapeutyczny jest odczuwalny po upływie około 2-4 tygodni. Leki należy przyjmować codziennie, o stałych porach. Nie należy ich samodzielnie odstawiać. Leki przeciwdepresyjne nie uzależniają. Są wskazane do długotrwałego przyjmowania. Czas stosowania środków farmakologicznych jest uzależniony od stanu chorego. Warto również podkreślić, że leki przeciwdepresyjne mogą powodować na początku terapii pewne efekty uboczne, takie jak senność czy też bóle głowy. Są to objawy przejściowe, nie należy wówczas odstawiać leków. W przypadku nasilenia skutków ubocznych należy skonsultować się z lekarzem. Wybór odpowiedniego leku przeciwdepresyjnego zależy od wielu czynników, w tym od stopnia nasilenia objawów, historii medycznej pacjenta. Leczenie zwykle rozpoczyna się od najniższej skutecznej dawki, która jest stopniowo zwiększana, aż do uzyskania optymalnego efektu terapeutycznego.

 

Do najczęściej stosowanych leków przeciwdepresyjnych należą:

  • Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) – są to najczęściej przepisywane leki przeciwdepresyjne. Ich działanie polega na zwiększeniu poziomu serotoniny w mózgu poprzez hamowanie jej wychwytu zwrotnego przez neurony. Do tej grupy leków należy między innymi fluoksetyna, sertralina czy citalopram;
  • Inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i dopaminy – działają na zasadzie zwiększenia poziomu noradrenaliny i/lub dopaminy w mózgu. co ma wpływ na poprawę nastroju i aktywności. Do tej grupy należy bupropion;
  • Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI) – są to leki, które zwiększają poziom serotoniny i noradrenaliny w mózgu. Do tej grupy należą leki wenlafaksyna i duloksetyna;
  • Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne – to grupa leków starszej genracji, obarczona większą ilością efektów ubocznych w porównaniu do nowych leków. Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne działają poprzez blokowanie wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny. Przykłady to imipramina i amitryptylina.

 

Elektrowstrząsy  

Elektrowstrząsy są uznawane za skuteczną i bezpieczną metodę leczenia depresji. Zabiegi elektrowstrząsowe przeprowadzane są w znieczuleniu ogólnym. Wskazaniami do ich przeprowadzenia są stany, w których konieczna jest szybka poprawa, takie jak depresja z nasilonymi tendencjami samobójczymi czy też depresja lekooporna.

 

Bibliografia:

  1. Michalska-Leśniewicz M, Gruszczyński W. Czynniki psychologiczne w depresji. Psychiatria, 2010; 3: 95-103.
  2. Murawiec S. Escitalopram, sertralina i wenlafaksyna w depresji – wybór oparty na dostosowaniu profilu leku do profilu pacjenta. Medycyna Faktów, 2016; 4: 300-5
  3. Murawiec S. Indywidualizacja leczenia depresji – znaczenie procesów motywacyjnych. Psychiatria po dyplomie, 2017; 14: 16-20